Ya Suy - quán quân VN Idol 2012 đến từ một địa chỉ cụ thể: xã Tà Hine, H.Đức Trọng, Lâm Đồng. Nhưng em còn tới từ một vùng văn hóa - nhân chủng khác: dân tộc Chu Ru - một dân tộc có nguồn gốc và mối liên hệ ruột rà với dân tộc Chăm.

Hôm qua, nhờ người bạn học cũ, tôi đã liên lạc với nhà thơ Prekimalamak - một nhà thơ nổi tiếng người dân tộc Châu Ro, nguyên giảng viên Đại học KHXH-NV TP.HCM. Thoạt đầu, tôi cứ nghĩ người Châu Ro và người Chu Ru là một, nhưng anh Ba Vĩnh (tên Việt của nhà thơ Prekimalamak) cười: “Không phải đâu. Người Châu Ro chúng tôi là một dân tộc sống dọc sông Đồng Nai, còn người Chu Ru vốn là một nhánh của dân tộc Chăm, vì những lý do nào đó mà trong quá khứ đã dạt lên Tây nguyên. Cụ thể là dạt lên vùng đất Lâm Đồng bây giờ. Người Châu Ro chúng tôi ngôn ngữ theo ngữ hệ Môn - Khmer, còn người Chu Ru theo ngữ hệ Polynesia”. 

Ya Suy - Ảnh: Độc Lập

Vì sao khi nghĩ tới Ya Suy tôi lại nhớ nhà thơ Prekimalamak và người Châu Ro? Đơn giản, vì sau khi Bác Hồ mất năm 1969, ở miền Bắc đã được đọc, được nghe một bài thơ có giọng khá lạ của một cái tên nhà thơ còn lạ hơn: Prekimalamak. Bài thơ nhan đề Hồ Chí Minh, người Châu Ro khắc mãi tên Người. Một thời gian sau tôi mới biết, hóa ra Prekimalamak học trên tôi mấy lớp ở Đại học Tổng hợp văn Hà Nội. Anh học cùng lớp với nhà thơ - nhạc sĩ Diệp Minh Tuyền. Thơ Prekimalamak lạ trước hết vì anh tới từ một vùng văn hóa - nhân chủng lạ: dân tộc Châu Ro. Đó là một giọng thơ chân thành, mộc nhưng sâu lắng và kiêu hãnh:

Châu Ro - Ta là ai?

Từ đâu đến?

Từ Cửu Long giang cổ quàng phù sa đỏ?

Từ biển biếc xa vời sóng vời lưng cát nhỏ?

(Prekimalamak, Châu Ro ta là ai)

Định danh được dân tộc mình trước khi định danh mình, đó là một văn nghệ sĩ đích thực.

Tôi nghĩ, Prekimalamak và Ya Suy đã làm được điều đó. Trong văn nghệ, định danh được dân tộc mình tức là đã lên tiếng minh định tư cách văn hóa của dân tộc mình, và tư cách một người con của dân tộc cho chính mình. Nhiều người cứ ngỡ Ya Suy “ăn may” khi đứng lên bục cao nhất của VN Idol 2012. Tôi không nghĩ vậy. Theo dõi cuộc thi này ngay từ đầu, tôi nhận thấy Ya Suy tiến bộ qua từng vòng thi đấu, bộc lộ cá tính âm nhạc của mình rõ dần qua từng đêm đứng trên sân khấu. Càng chịu áp lực, chàng trai dân tộc Chu Ru này càng... thật thà, càng chân thành. Đừng nghĩ khán giả bầu chọn nhiều như thế cho Ya Suy vì họ muốn... động viên hay an ủi một chàng trai - ca sĩ dân tộc thiểu số. Không, khán giả bầu chọn cho anh vì họ yêu anh, họ tin anh còn có thể đi tiếp, còn có khả năng đáp ứng những kỳ vọng của họ về một giọng hát. Bảo Trâm hát rất hay, Hoàng Quyên hát rất hay, nhưng Ya Suy còn có cái gì lạ hơn thế nữa. Tôi đã nghe lại bài hát Nơi tình yêu bắt đầu Ya Suy thể hiện đêm gala cuối cùng trước khi công bố giải. Trong giọng hát thanh mảnh của em, tôi nghe được tiếng xạc xào nhè nhẹ của lá cây trong khu vườn, có lẽ là khu vườn nhà em. Nếu quê nhà không chìm sâu trong hồn Ya Suy, em sẽ không bao giờ hát được như thế. Có thể coi đó là gốc gác một giọng hát. Còn những ứng xử của Ya Suy, tôi nghĩ, đó chính là những ứng xử của dân tộc Chu Ru của em trước người khác. Khi Ya Suy đột ngột xin nhường suất vào chung kết top 2 cho Bảo Trâm, chỉ với một lý do đơn giản: Bảo Trâm hát hay hơn mình, xứng đáng hơn mình để nhận vé vào chung kết, tôi đã bàng hoàng. Tôi chưa bao giờ chứng kiến được sự hành xử ấy trong giới “văn nghệ Việt”, nói gì tới giới showbiz Việt. Hay “cầu thủ” Ya Suy chơi một động tác bóng khó? Hoàn toàn không. Ya Suy đã chân thành hết mực khi quyết định nhường phần thưởng cho bạn thi của mình. Dù không được ban giám khảo chấp nhận, nhưng kể từ giờ phút ấy, Ya Suy đã chính thức có chỗ trong trái tim người hâm mộ. Hát, hay làm thơ, không chỉ là giọng, là chữ nghĩa. Nó còn là nhân cách, còn là nhân cách đẹp. Có thể Ya Suy sẽ trở thành một giọng hát được yêu mến trong làng ca hát Việt, nhưng trước hết, em đã có được một nhân cách đẹp. Khán giả bầu chọn cho cả tiêu chuẩn ấy nữa, chứ không chỉ đơn thuần là giọng hát hay kỹ thuật biểu diễn.

                                                                                                       Nhà thơ Thanh Thảo

                                                                Theo Báo Thanh niên ngày 4 tháng 2 năm 2013