Kính gỏi :  BBT Champakainfo

Đồng kính gởi : Thành viên Champakainfo 

                   Pgs.Ts PoDharma

                   Ông Adb KaRim (Lộ Trung Cân )

                   Ông Musaporome ( Thành Công Thỏa )

                    Ông Abd. Rahman Porome (Thành Công Vinh)

Tôi là độc giả thường xuyên trang wed Champaka ( từ Harak Champaka . AnukhanChampa, Champakainfo) , tôi rất ái mộ Wed Champaka , vì trang wed này cung cấp cho tôi cũng như các tri thức Chăm , nhà nghiên cứu văn hóa Chăm   rất nhiều kiến thức bổ ít về Lịch sử nền văn minh Champa .  Đặc biệc là tác giả bài viết được cho là có nhiều đóng góp và  nghiên cứu nhiều nhất về lịch sử và nền văn minh Champa ,đó Pgs .Ts PoDharma chuyên viên đặc trách về chương trình Champa học Viện viễn đông bác cổ Pháp (EFEO) đồng thời ông cũng là sáng lập viên và điều hành trang Wed Champakainfo . Pgs .Ts PoDharma là người được bản thân tôi và các trí thức Chăm  rất trân trọng và ái mộ  vì ông là người Chăm đầu tiên ở Việt nam đỗ bằng Tiến sĩ khoa học lịch sử , hiện đang giữ chức  Phó giáo sư của Trường viễn đông bác cổ Pháp và  là giảng viên trường Đại học Sabonne ( Pháp) . Ông đã từng xuất bản 18 tác phẩm  và chủ trì nhiều cuộc Hội thảo quốc tế về Lịch sử và nền văn minh Champa ,nhằm quảng bá lịch sử nền văn minh Champa đến toàn thế giới ,vốn đã bị lãng quên hàng thế kỉ trướt . Đây là việc làm đáng trân trọng và hết sức quí bấu  của Champakainfo và Pgs.Ts PoDharma .Người Chăm có thể trao tặng những đóa hoa Champa cho cho Champakainfo và Pgs Ts PoDharma nhằm để ghi ơn PoDharma đã đóng góp cho người Chăm trong năm qua  . Đây là một hình ảnh đẹp không có người Chăm nào có thể phủ nhận công lao của Champakainfo và Pgs.Ts PoDharma .Tuy nhiên song song với những hình ảnh đẹp , những đóa hoa Champa mà người Chăm trao tặng , trong thời vừa qua Champaka đã vấp nhiều sai lầm khi đăng tải nhiều bài viết hầu hết người Chăm cho là mang tính chất đã kích , đấu đá nhau , không có tinh thần xây dựng người Chăm với người Chăm . Nên hôm nay tôi viết thư trao đổi với Champakainfo và Pgs.Ts PoDharma với tinh thần là một người đồng tộc với ý thức hệ dân tộc và cùng đồng thời là một độc giả thường xuyên của Champakainfo .

Thưa quí vị BBT Champakainfo trân quí !

-Tôi tên : Đạo văn Chi là một người Chăm ở làng palei Chang ( Lương tri ) hôm nay tôi viết thư trò chuyện với Champakainfo với tư cách  là thanh niên Chăm luôn có ý thức hệ dân tộc chứ không nhân danh một Hội đoàn hay đại diện cho phe nhóm ,tôi có tư duy hoàn toàn độc lập trao đổi manh tính chất  xây dựng  trên tinh thần là người đồng tộc . Sau đây tôi xin trao đổi với Champakinfo và Pgs Ts PoDharma   :

1.Ban biên tập Champakainfo 

-Champakainfo là cơ quan ngôn luận duy nhất của người Chăm ở hải ngoại với tôn chỉ mục đích chuyên nghiên cứu lịch sử và nền văn minh Champa . Bên cạnh chức năng khoa học Champaka còn là cơ quan ngôn luận có mục tiêu chuyển tải đến quí độc giả những sự thật của biến cố đã xảy ra trong không gian của xã hội, trình bày rỏ ràng lập trường và quan điểm của tổ chức nhằm bảo vệ danh dự, quyền lợi và di sản văn hóa của dân tộc Champa. Tuy nhiên trong thời gian vừa qua , Champakainfo không thực hiện đúng tôn chỉ mục đích ban đầu , nhưng ngượt lại Champakainfo cho đăng những bài nhiều người Chăm cho là đánh phá , đả kích người đồng tộc cụ thể như Champakainfo cho đăng quá nhiều  bài điều tra liên quan đến Tiến sĩ Thành Thành Dãi mà độc giả cảm thấy nhàm chán và nghi ngờ  rằng có chăng một thành viên trong BBT Chapakainfo có thành kiến với cá nhân Ts Thành Thanh Dãi .  BBT Champaka  có thể viết bài phản đối hàng trăm ,nghìn bài về các dự án mà Ts Dãi  hình thành như :, Viện bảo tàng Champa Cambuadia ,  Trường Đai học Champa Cambuadia  , Đại hội Cham Thế giới vv.. mà Ts Dãi không thực hiện được và cũng không giải thích bà con chăm biết vì sao dự án không  thực hiện được ? Việc này bản thân tôi cũng đồng tình với BBT Champakainfo và đã từng phản đối Ts Thành Thanh Dãi . .Nhưng sự kiện BBT Champakainf viết nhiều bài phóng sự điều tra về  Bằng tiến sĩ của Thành Thanh Dãi và đưa ra số chứng cứ,dự kiện nhằm chứng minh rằng bằng Tiến sĩ chính trị học của Thành Thanh Dãi là bằng giả mạo do Trường Đại Ukraine cấp , rồi cuối cùng Champakainfo thu được lợi nhuận gì ? và bà con Chăm sau khi biết  được biến cố về Bằng Tiến sĩ giả mạo của Thành Thanh Dãi mà  Champakainfo cho là biến cố  sự thật nhằm chuyển tải đến bà con Chăm , rồi bà con Chăm được gì ?Theo tôi cả hai =0 . Hơn nữa bà con Chăm còn nhận được bức thư khuyết danh hết phũ phàng  của “ LÃNH MÙA ĐÔNG “ có tên : “ Hai thằng Chàm ngu “  nhằm phản đối hành động không nghiêm túc  ám chỉ hai ông Tiến sĩ Chăm tranh luận vô bổ về bằng cấp tiến sĩ giả mạo . Sự việc này bản thân tôi cũng như bà con Chăm rất đau buồn , rất mong  Champakainfo cần phải suy nghĩ và chỉnh đốn ?

-BBT Champakainfo đã từng phản đối những tác giả bài viết mang danh tánh theo Champakainfo là không rõ ràng , khuyết danh  để  triệt tiêu Cơ quan ngôn luận Champakainfo nhằm tôn vinh các ông :Chế Linh , Nguyễn văn Tỷ , Luu Quang Sang , Inrasara vvv Nhưng ngượt lại chính  Champakainfo cho đăng những tác  giả bài viết không mang danh rõ ràng với mục đích duy nhất là bênh vưc cơ quan ngôn Champakainfo và cá nhân Pgs .Ts PoDharma cụ thể bài viết` : Ja Prong Kacau ,Lí Nhân Tâm , Jadalim vv…mà Champakainfo cho là độc giả trong nước .Theo nhận định chủ quan của tôi và kiểm định lai lời văn của   các tác giả bài viết này , có chăng các tác bài viết này chính do Champakainfo đặc tên .

- Champakainfo cho đăng rất nhiều biến cố trong thời gian gần đây cụ thể : Biến cố bầu cử dân biểu 1972 giữa ông Dương Tấn Thi và Lưu Quang sang , Biến cố Ông Lưu Quang Sang bày  ra con heo quay trong bàn tiệc lễ hội Katê , Biến cố ông Chế Linh và Cựu dân biểu Lưu Quang Sang không tham gia Đại hội Champa 2007 để về họp tác với chánh quyền Việt nam và hai ông không tham gia ngày ra mắt Cuốc sách Lịch sử Champa của Gs Lafon chi tiết hơn nữa là Ông Chế Linh không mua sách Lịch sử Champa ; Biến cố Nguyễn văn Tỷ và Lộ Minh Trại chế biến chữ Chăm lai căng của BBSSCC vv…được BBT Champakainfo nhắc đi nhắc lại rất nhiều lần trong các trang báo . Việc này độc giả có quyền nghi ngờ rằng chính Champakainfo cố tình khơi dậy để người Chăm gây mất đoàn kết trong xã hội Chăm .

-Champakainfo kết tội trí thức Chăm một cách chủ quan cảm tính  đối với các ông : Nguyễn Văn Tỷ ,Lưu Quang Sang , Quảng Đại Cẩn , Thành Thành Dãi ,Inrasara, Chế Linh , gần đây thêm Hán Dương Phú là :”Đội ngủ bút chiến “của Chính quyền Việt nam nhằm chống phá Cơ quan ngôn luận của Champaka và Pgs Ts PoDharma  . Qua sự việc trên độc giả có quyền đặc nghi vấn rằng vì sao người đồng tộc Chăm viết thư góp ý với Champakainfo và Ts PoDharma với lời lẽ hết chân thân thật trên tinh thân xây dựng mà cụ thể gần đây bài góp ý của  Hán Dương Phú là một thanh niên Chăm ý thức được tinh thần dân tộc mà Champakainfo kết tội họ đội ngủ bút chiến của Hà nội ( theo cách gọi của Champakainfo ) Trong khi bài biết của Thiên Hựu Nguyễn Thành Thống kết tội trí thức Chăm đa số là mù chữ Chăm vv.. và chê bai Pgs .Ts PoDharma lộn chuồng nói leo và ông Thống còn cho rằng Ts PoDharma chỉ là chuyên nghành sử học nhưng lại chủ trì Hội thảo về “Lịch sử Ngôn ngữ và Chữ Viết Chăm” tại Kuala Lumpur, Mã Lai ngày 21 và 22 tháng 9 năm 2006. Theo ông Thống vì Ts PoDharma không chuyên nghành ngôn ngữ học nên kết quả Hội thảo không đòi hỏi cao về chuyên môn. Ông Thống còn bồi thêm :” Nói như vậy có nghĩa là hiện nay vẫn đang thiếu một chuyên gia người Chăm về ngôn ngữ chữ Viết Chăm. Chúng tôi nghĩ rằng Ts Po Dharma có điều kiện và môi trường để trở thành một chuyên gia như vậy. Chúng tôi suy nghĩ như vậy vì lý do vị tiến sĩ người Chăm tốt nghiệp Đại học Sorbonne này là thành viên của Trường Viễn Đông Bác  Cổ Pháp, nơi còn lưu giữ rất nhiều, và nhiều nhất, tài liệu về ngôn ngữ  chữ Viết  Chăm, kể cả ngôn ngữ  chữ  viết cổ Chăm .Nhưng rất tiếc Ts Po Dharma không phải, hay nói đúng hơn, chưa phải là người như vậy. Đương nhiên đây chỉ là nhận định của riêng chúng tôi. Thật là đáng tiếc, hiện người  Chăm chưa có một học giả nào tầm cỡ như  Giáo sư  Long Seam của  Campuchia “ Nhưng sự việc trên  không thấy  Champakainfo và Pgs.Ts PoDharma không có ý kiến gì cũng không có bài phản hồi nào phản đối Thiên hựu Nguyễn thành Thống , độc giả có quyền đặc câu hỏi,có chăng Ts PoDharma cũng đồng đồng ý theo quan điểm của Nguyễn Thành Thống rằng vì mình không chuyên môn về ngôn ngữ Chăm nên để xảy ra “ Vấn đề A Khar thah Chăm  “ thành  “chiến trường Akhar thah  Chăm “ chính Ts Po là chủ nhân sự kiện trên  . Vậy  tôi đề nghị Champakainfo và Ts PoDharma cần phải trả lời cho bà con Chăm biết ?

2  . Pgs .Ts PoDharma

-Ts PoDharma là nhân vật được người Chăm rất trân trọng và mến mộ, lúc ngồi ghế nhà trường bản thân tôi cùng các trí thức Chăm khác rất ao ướt nhìn thấy ông bằng da,bằng thịt  ,vì ông là người Chăm Phan rang đầu tiên đỗ bằng Tiến sĩ,ông có tầm hiểu biết rất sâu rộng về Lịch sử và nền văn minh Champa , về lãnh vực này ông là bậc thầy là tấm gương tiêu biểu nhất của người Chăm có mặc ở Trường viễn đông bác cổ Pháp(EFEO) . Tuy nhiên ông là con người có bản tính rất nóng nảy không biết người biết ta , điểm này làm cho ông giảm uy tín rất nhiều trong thời gian qua 

-Vấn đề Akharthrah Chăm , đây là diễn biến đầu tiên hình thành các điên thư khuyết danh bôi nhọ chửu bới nhau giữa người Chăm với người Chăm , trong đó theo tôi PoDharma cũng là người trong cuộc . Theo Pgs.Ts PoDharma sự cải biên của BBSSCC Ninh Thuận vấp phải 7 sai lầm: “

+ Noùi sao vieát vaäy

+  Cheá bieán paoh gak ôoe aâm cuoái

+  Xoùa booe dar tha trong craoh aw

+  Cheá bieán baluw treân dar tha dar dua

+ Cheá bieán takai kik tut takai maâk

+  Sö duïng baluw khoâng coù qui luaät nhaát ñònh

+  Khoâng toân troïng nghieâm tuùc qui luaät chính taoe truyeàn thoáng 

      Việc  này tôi cũng đồng ý với Ts Po vì sau khi có sự chỉnh lí Akharthrah Chăm của BBSSCC có sự khác biệc so với chữ viết truyền thống. Theo tôi được biết ngay thời gian đầu mới thành lập BBSSCC có tổ chức nhiều cuộc Hội thảo lấy ý kiến các bô lão trí thức khắp các làng Chăm , để bàn cho thân phận Akhar tharah Chăm mà nhà nước vừa cho phép đưa vào giảng dạy trường lớp . Sau khi Hội thảo kết thúc  các bô lão trí thức Chăm đưa ra nhân định chung : Akhar thrah Chăm là chữ viết đầu tiên được phát hiện  trên bia kí Porome (1627-1651)   và laø chöõ Chaêm phoå  thông được   ngöôøi Chaêm thöôøng duøng trong caùc vaên baûn haønh chaùnh, phaùp lyù, kinh keä toân giaùo, vaên hoïc v.v, là di sản thiêng liêng của dân tộc  . Akhar tharah Chăm là loại chữ viết bất qui tất , một cách viết có thể nhiều cách đọc, tùy theo ngữ cảnh trong đoạn văn , buộc người đọc phải học thuộc . Vì  trướt năm 1975 Akhar tharah Chăm không dạy trong trường lớp ,chỉ theo học một nhóm người gọi nhờ Grù dạy, nên mỗi người có cách học khác nhau  mà người Chăm hay mắc phải đó là : “lak và gak viết giống nhau và “gal gak poch lak, gal lak poch gak” nghĩa là “bí gak thì đọc lak, bí lak thì đọc là gak”. Từ những nguyên nhân trên , Hội thảo đi đến thống nhất là : qui định lại qui luật chính tả trong ngôn ngữ Chăm , giúp học sinh tiếp thu nhận biết nhanh hơn , tựu chung có năm nội dung chỉnh lí sau đây :

+  Để dài hóa âm chính a, u, ư, ơ và ai nay chúng ta dùng baluw. Cũng là cách để phân biệt với âm ngắn về cách đọc và ngữ nghĩa, ví dụ: jaak “rủ nhau”, atuuk “lóng, mắt”, juuk “màu đen”, ruup “thân thể”, daraang “nhãn”, haal “bội thực, không tiêu hóa”, kanaain “câu, dòng”, anưưk “con” có baluw để dài hóa các âm chính. 

+  Dài hóa âm i dùng tut kai mưk trong takai kik. Ngày xưa chỉ đôi khi đi với takai kiăk mới có takai kik tut kai mưk tadam, nay trong Akhar Thrah chỉnh lý tất cả i dài đều có takai kik tut kai mưk dalam, i ngắn thì chỉ có takai kik mà thôi. Ví dụ: riik “cá khô”, tathiik “biển”, takiik “ít” có tut kai mưk trong takai kik, nhưng rik “xưa, cổ”, jin “quỷ thần, jit “dịch”, ramik “dọn, dẹp” chỉ có takai kik. 

+  Âm ngắn ao có traoh ao không có dar tha, âm ao dài có cả dar tha và traoh ao. Ví dụ: raok “con cóc”, akaok “cái đầu”, kalaok “chai, lọ”, raong “cái lưng”, dhaong “dao” thì âm chính ao được viết chỉ có traoh ao. Kataooc “con châu chấu”, raoong “nuôi”, laook “lột”, daook “ngồi, ở” là âm ao dài được thể hiện bằng dar tha và traoh ao. 

+  Âm chính ô và ê không có ngắn dài (dù rằng trong từ điển AC 1906 ô có thể hiện ngắn dài bằng baluw). 

+  Đối với âm có phụ âm cuối tắc thanh hầu như lac “rượu”, jac “khôn ngoan”, mưrac “dơ”, luc “lõm”, chauc “múc bằng tay”… ta dùng gak mưtai thay vì ngày xưa dùng kak mưtai nhầm lẫn với một âm khác mang một nghĩa khác

      Từ những nguyên nhân mấu chốt trên của BBSSCC trong việc cải biên akhar thrah Chăm đưa đến “ Vấn đề Akhar thrah Chăm thành Chiến trường Akhar thrah Chăm “ . Người phản đối đầu tiên là  Pgs .Ts PoDharma , theo Ts Po BBSSCC đã  chế  chữ Chăm lai căng rất xa lạ với chữ viết Chăm truyền thống làm đảo lộn hệ thống tâm linh của người Chăm , Kỉ niệm 30 ngày thành lập BBSSCC là ngày Kỉ niệm 30 năm người Chăm mù chữ akhar thrah Chăm , người mà Ts Po kết tội gây ra hậu quả này  là hai nhân vật được Ts Po  nêu tên nhiều nhất đó hai ông Nguyễn Văn Tỷ và Lộ Minh Trại  đồng nguyên Trưởng ban BSSCC Ninh Thuận . Nhưng rất tiếc những gì mà Pgs.Ts PoDharma phản ánh đều không đúng với thực tế xã hội Chăm đang sử dụng Akhar thrah Chăm hiện nay .Vì hai ông Nguyễn văn Tỷ và Lộ Minh Trại là hai nhân vật lãnh đạo BBSSCC là người kế thừa các bậc tiền bối  nguyên là nhà giáo ,trí thức tiêu biểu Chăm , một số vị nay trở thành người thiên cổ .Chính họ là người rất sáng suốt để quyết định cải chính một số âm vần trong akhar thrah Chăm, nhằm làm phong phú thêm akhar thrah Chăm truyền thống chứ không phải họ là người tàn phá akhar thrah Chăm như BBT Harak Champaka phản đối  ? .Có thời gian chính Ts PoDharma là người rất hoan hô khen ngợi công lao của BBSSCC vì cơ quan góp phần rất lớn đến công tác bảo tồn và truyền bá akhar thrah Chăm và hứa sẽ vận động nguồn tài trợ sứ quán Pháp trao tặng cho BBSSCC một giàn máy Vi tính và thiết bị sao chụp tài liệu . Theo nguồn tin đáng tin cậy mà tôi được biết , sở dĩ Ts Po cực lực phản đối về sự cải biên Akhar thrah Chăm của BBSSCC , thời gian Ts Po đã hứa và  cam đoan với Viễn viện đông bác cổ Pháp (EFEO) ông sẽ bảo tồn những tinh hoa của nền văn minh Champa trong đó có akhar thrah Chăm , Viễn viện động bác cổ Pháp rót kinh phí khổng lồ để cho Ts Po làm việc này , ông hứa sẽ hoàn thành công trình này, nhưng rất tiếc ông đã thất bại. Điều này đã chứng minh rằng trong sư nghiệp nghiên cứu khoa học của Ts Po sẽ không bao giờ thành công dù nhỏ nhất nếu Ts Po tiếp tục sở hữu bản tính nóng nảy , không biết người biết ta trong cách ứng xử quan hệ với giới nghiên cứu khoa học .Điển hình như anh Dohamine Nguyên ( Nguyễn Đố) là bạn chí hữu lính Fulro và đã từng hợp tác trong lãnh vực nghiên cứu với Ts Po nay xin rút khỏi thành viên BBT Champakainfo và không còn hợp tác với Ts Po nữa  . Nhà thơ Inrasara  đạt giải thưởng Văn học Chăm của Trung nghiên cứu nền văn minh bán đảo Đông Dương thuộc Trường Đại học Sabonne (Pháp) , chính Ts PoDharma là Giám khảo và đồng thời cũng là người đề nghị xét tặng giải thưởng công trình nghiên cứu khoa học cho Nhà thơ Inrasara cuốn sách Văn học Chăm .Cô Sử Thị Thu Trang là cháu ruột của Ts PoDharma đồng thời cũng là người được Ts Po cưu mang can thiệp bảo lãnh sanh du học tai Đại học Mã lai, hiện nay đang định cư tại Pháp., nay viết thư gởi cho bà con Chăm phản đối việc làm của Champakainfo và Pgs.Ts PoDharma .Những nhân vật mà tôi vừa nêu trên đã có thời là người bạn chí hữu đồng thời cũng là người Ts Po giúp đở cưu mang , lí ra chính họ là người phải hàm ơn Ts Po và luôn sát cánh họp tác bảo vệ Ts Po trong mọi hoàn cảnh nhưng thật đáng tiết họ không họp tác và tìm cách li khai khỏi tổ chức do Ts Po  điều hành . Việc này hơn ai hết chính Pgs.Ts PoDharma cần rất nhiều thời gian để suy nghĩ điểm lại công việc trong thời gian qua hầu chỉnh đốn ………….

  Cuối cùng bản thân với tư cách là đồng tộc và là người rất trân quí Ts Po ,tôi không dám có lời khuyên đối với Ts Po nhưng tôi cầu mong Ts PoDharma cần dành nhiều thời gian  trong lãnh vực nghiên cứu khoa học nhất là Lịch sử nền văn minh Champa và tiếp tục cống hiến nhiều hơn nữa cho Văn hóa Chăm sống lại và tồi tại mãi mãi cho đời sau .

                                                                                             Trân trọng

                                                                                      Đạo Văn Chi ( Palei Chang)

                                                                     Gmail : jayapaleichang@gmail.com

   Tac gia goi bai cho web: www.nguoicham.com