Ariya Cam-Bani là tác ph?m v?n v?n vi?t b?ng Akhar Thrah g?m 13 trang t?ng c?ng 126 câu th? phát xu?t t? thôn V?n Lâm, Ninh Thu?n, do Ts. Thành Ph?n s?u t?m mang ký hi?u s? TP 41. L?n ??u tiên, tác ph?m này ???c gi?i thi?u trong Truy?n C? Dân T?c Ch?m (1982, trang 134-138), trong Truy?n Th? Ch?m (Hà N?i, 1983, trang 99-123) và trong V?n H?c Ch?m c?a Inrasara (1994, trang 175-182 và 322-338). N?m 1999, Hoa Fatimah trình bày l?i tác ph?m này trong T?p San Campaka N° 1 (1999, trang 235-254).

 

Phiên âm

 

Ph??ng pháp phiên âm c?a tác ph?m này d?a vào h? th?ng phiên âm La Tinh qu?c t? c?a Vi?n Vi?n ?ông Pháp. ??c gi? nên l?u ý cách phát âm c?a m?t s? ph? âm và nguyên nh? sau :

Nd = nduec (ch?y), ndom (nói)

Mb = mbeng (?n), mboh (th?y)

Nj = njep (ph?i), njuh (c?i)

 = t??ng ???ng v?i ? c?a ti?ng Vi?t, nh? hâ (nó), jiâ (thu?)

O = t??ng ???ng v?i ô c?a ti?ng Vi?t, nh? oh (không có), hadom (bao nhiêu)

Aow = t??ng ???ng v?i o c?a ti?ng Vi?t, nh? pataow (ch? d?n), tanaow (??c)

 

Chú thích

 

Ch? n?m trong d?u ngo?c […] là t? mà ng??i Ch?m th??ng dùng hôm nay. S? n?m trong […] là s? trang c?a tác ph?m Akhar Thranh.

 

N?i dung tóm l??c

 

Cô gái Cam và chàng trai Bani yêu nhau.  Do hai ng??i khác ??o nên d? lu?n xôn xao bàn tán. Hai ng??i b?t c?n s? d? ngh? hay phân bua c?a m?i ng??i. H? v?n tìm ??n v?i nhau.

M?t hôm, nghe tin chàng trai Bani b? b?nh. Cô gái Cam lén sang nhà chàng ?? th?m ng??i yêu. Khi tr? v? cô b? cha m? b?t g?p. Th? là, cô b? cha m? tr?ng ph?t và b? ?ánh ??p. Cha m? ng?n c?m không cho cô qua l?i v?i ng??i con trai Bani. Nh?ng, cô quy?t không t? b? m?i tình c?a mình. T? ?ó, m?c ?? hành h? c?a gia ?ình dành cho cô càng lúc càng t?ng. Cô b? cha m? b? ?ói, b? c?o tr?c ??u, b? l?t h?t qu?n áo, và b? ?u?i ra kh?i nhà.

Chàng trai Bani th??ng ng??i yêu, tìm cho nàng m?nh v?i che thân, r?i ??a nàng ra cánh ??ng v?ng t?m d?ng cái l?u, ?? hai ng??i cùng s?ng.

Cha m? nghe tin l?i lôi cô gái v?, ti?p t?c ?ánh ??p. Chàng trai th?y v?y nh?y vào can ng?n. Nh?ng cô gái ?ã không ch?u ??ng n?i n?i nh?c hình và s? ?ánh ??p c?a gia ?ình. Cô trút b? h?i th? cu?i cùng.

Cha m?, ng??i thân không màng ??n thân xác cô gái. Chàng trai Bani nh?t thân xác cô v? ?? làm l? táng. Vì yêu nàng, chàng trai ?ã làm l? táng m?t cách hoành tráng, mà ch? v?i dòng dõi quí t?c Cam m?i có ???c. M?i ng??i trong làng kéo nhau ??n xem. Khi ng?n l?a thiêu xác c?a cô gái ngùn ng?t cháy cao, chàng trai Bani ném t?p th? Ariya vi?t v? chuy?n trình c?a hai ng??i vào ?ám ?ông ?ang ??ng bên c?nh, r?i lao vào ng?n l?a ?? cùng ch?t v?i ng??i yêu.

 

 

Trang ??u c?a Ariya Cam-Bani

 

B?n phiêm âm

 

1. Ni ariya sa-ai ngap,

panâh ba tabiak, piéh ka ra peng,,

 

2. mayut dreh yau ni aey haleng,

kau ngap blaoh padeng, dom ayaman,,

 

3. anit saong ranam klaoh prân,

haké hu daman, mbeng saong anguei,,

 

4. kau huec ka-nda pacei puec suei,

klak kau matuei, luai pacalah,,

 

5. kau o klak nai ah,

kau huec calah, yua amaik ama,,

 

6. haley tian kau praong lo ka hâ,

amaik saong ama, kau ndua sa gah,,

 

7. cei ley kau biai yau ni baik ah,

then drei ra-mbah, o bik payau,,

 

8. adei ley amaik ama ké thau,

kau ciip ndua maluw, gep gan ra klao,,

 

9. gep gan ra klao tok hatai,

kau juak sa takai, tama Bini,, [56]

 

10. sang suer inagiray kaong dal [dar],

kajang bi tel, kau caik sa gah,,

 

11. sang suer mariah siam ndei,

kau nduec tuei likei, klak amaik ama,,

 

12. pacei ley mayah matai kau ni,

hâ ngap padhi, baik hai ka kau,,

 

13. mayah padhi bak klau bak pluh,

drep ar hu buh, pakhat ka po,,

 

14. anit saong ranam praong lo,

likau dher di po, taom sa anih,,

 

15. kahlaom tian dahlak klaoh hacih,

taom sa anih, klaong thau ka po,,

 

16. anit saong ranam praong lo,

likau dhar di po, drep o salih,,

 

17. panuec ndom takik jieng ralo,

ina kau palue, ké ndom tapak,,

 

18. urang ndom ina peng biak,

ina hamit pak, ew mai tanyi,, [57]

 

19. hamit di urang ndom yau ni,

hâ khap di likei, anik [anâk] Bani,,

 

20. habién mang ina mboh rei,

kau ndom saong likei, paoh auan dahlak,,

 

21. dahlak ndom ina peng biak,

ina o tapak, blaoh ew tanyi,,

 

22. dep di ina nao rei,

mboh yau adei, cei mai akhan,,

 

23. nan jeh kau ruw di tian,

gruk krung kau bhian, wer nao abih,,

 

24. tama sang kau bah ciéw ndih,

hadar ka lipih, haok aia mata,,

 

25. pacei kau ciip di sanah o tra,

mayah thuak yawa, o abih rakak,,

 

26. patho ba-ar blaoh pataok,

mbut wak panah, tuei ariya,,

 

27. krak tuk ina ndih jua,

wey juk gila, blaoh nao riweng,, [58]

 

28. kau nao mboh pacei ndih jua,

haok aia mata, duis di hagait,,

 

29. tama tal duk cei ndih,

kau pok cei alih, blaoh crong ngaok pha,,

 

30. guk di akaok mai hia,

haok aia mata, kau njep pacei,,

 

31. pacei ley kau aek di lisei saong aia,

kau aek di hala, tel bak bilan,,

 

32. ikak tian dahlak daok cang,

ruw lo di tian, cei kau hakik,,

 

33. sa khi pacei kau ruak,

raiy rup dahlak, yaom nde ca-ndiéng,,

 

34. guen ba lisei mai huak,

hader mai tathuak, thraiy aia mata,,

 

35. wang gruk dahlak daok hia,

aey juk gila, o dreh yau urang,,

 

36. pok mbuon ka po baik rei,

pa-mbuon ka pacei, sa jam kamang,, [59]

 

37. kau pok mbuon di grep yang,

tamia di mblang, sa drei pabaiy,,

 

38. o kan klaong ngap ka thraiy,

sa drei pabaiy, pakhat ka po,,

 

39. likau baik kajap karo,

likau suan di po, drep o damân,,

 

40. hamit lac cei hu prân,

mang tian linâng, khin nao riweng,,

 

41. pabah mbeng ina cuk taik,

duis di hagait, blaoh mai sa drei,,

 

42. hader krung panuec hakei,

hajieng mai sa drei, tuk krâh malam,,

 

43. likau drei di cei nao sang,

rimaong daok pagrang, di krâh jalan,,

 

44. dahlak dréw rimaong chét nao,

ha-ndaoh di aw, auak aia mata,,

 

45. palaik klaon dahlak daok hia,

rimaong mai taphia, ké mboh sa gleng,, [60]

 

46. nan mang ina peh pa-mbeng,

dahlak daok ga-ndeng, blaoh lua tama,,

 

47. nao min o ka tel duk,

amaik ama batuk, ew mai tanyi,,

 

48. hâ nao tao bién ni,

dahlak anaih sari, lac nao ma-ik,,

 

49. nan mang sanâng wey phik,

kau auah [mbuah] lo lingik, oh duei pataom,,

 

50. kau auah [mbuah] lo ka saom,

nyu daok paraong, kau di ina,,

 

51. tian kau trak lo ka hâ,

huak o tamâ, ndih jang o wer,,

 

52. malam ndih sa tuk min wer,

dom daok hader, tel juk gila,,

 

53. krak tuk ina ndih jua,

kau lua ndik paga, mai blaoh tamâ,,

 

54. pabah mbeng ra khik dua gah,

aey juk ra-mbah, ciip di matai,, [61]

 

55. guon tian sa-ai kieng mai,

mayah lac matai, ndih sa lubang,,

 

56. halei luai kau ciip matai,

halei ka kanai, tian kau o klak.,,

 

57. matai nai kau gem tanjak,

mayah kau klak, cang po lingik,,

 

58. adei ley ciip di ina baik rei,

ciip di hahuei [hawei], ina ataong,,

 

59. lama mbaik hahuei [hawei] jaoh raong,

ina kau ataong, giriak di geng,,

 

60. giriak blaoh saom nduec mai,

saom nan dai, blaoh nyu likau,,

 

61. ngap kieng ka kau maluw,

sa khi dahlau, kau oh tapak,,

 

62. canak mbuk ina kau yuak,

ina kau gariak, di geng katul,,

 

63. ha-ndaoh di hahuei [hawei] mai tadaik (?),

ha-ndaoh di haraik, ikak di takuai,, [62]

 

64. ikak blaoh ina oh luai,

ama amaik patey (?), kau di pa-ndiak,,

 

65. asah ndaw ama nao huak,

ama lac khing tak, blaoh pamatai,,

 

66. nan mang urang nduec mai,

ha-ndaoh di gai, blaoh klak sa gah,,

 

67. pacei ley kham kho dahlak lo ah,

inâ pacalah, kau di pacei,,

 

68. nan jeh nyu ew grep drei,

amâ paoh rei, leh khan abih,,

 

69. adei ley matai di anih krâh ndih,

halei ka lipih, tian kau o klak,,

 

70. matai nai kau gem ka-njak,

tian kau o klak, aey po lingik,,

 

71. tal thun hatai luak phik,

ataong war pa-ndik, puec war maluw,,

 

72. ama paoh kanai wek rei,

kau nao pok adei, blaoh pan [apan] ala,, [63]

 

73. ina paoh sa mbeng ân ka,

sa-ai sait paga, blaoh nao talaih,,

 

74. talaih blaoh kau brei khan mbaik,

adei nduec baik, kau ciip ala,,

 

75. ni jeh matai wey cei,

matai di hahuei [hawei], ina kau ataong,,

 

76. lima mbaik hahuei [hawei] jaoh raong,

ha-ndaoh gar jaong, paoh gan akaok,,

 

77. amaik mboh yau nan hia caok,

rapek di akaok, mboh dom darah,,

 

78. mik wa ra mai daong ah,

ra mai daong paklah, mey nduec tabiak,,

 

79. nduec nao tanyi mik wa,

mboh bharriya, kau nao pak halei,,

 

80. urang tanyi ka-uk wek rei,

mboh dom canu hahuei [hawei], ina nyu ataong,,

 

81. darah thraiy di rup lo ndei,

klah nâh o brei, kau taom pacei,, [64]

 

82. ni jeh canu hahuei [hawei],

anit rup pacei, raiy rup dahlak,,

 

83. urang mak lisei mai huak,

mayah si akak, yaom sa cawan,,

 

84. wer glai dahlak wey wa,

mboh bharriya, kau wek pak halei,,

 

85. mboh sa urang kamei,

oh hu khan aw di drei, hia nao pak ngaok,,

 

86. nao mboh panai daok hia,

ala phun hara, tattey ra-mbah,,

 

87. mang kal ban [aban] sa ka-ing nam blah,

urak ni ra-mbah, khan taik di drei,,

 

88. urak ni kau daok matuei rei,

kau ciip mbeng habei, saong mbrai matah,,

 

89. halei than dahlak ri-mbah,

dom canu saong darah, ina kau ataong,,

 

90. jamaok kaik kau pah di raong,

hader hai hadom, kham kho ra-mbah,, [65]

 

91. dahlak biai yau ni baik ah,

than drei ri-mbah, dom thun mang ni,,

 

92. haké hu kau bhian yau ni,

mayut saong ra-mbi, tattey sa drei,,

 

93. dahlak biai yau ni baik cei,

duah kalei habei, mbeng tuei lipa,,

 

94. kal déh lisei mbong ikan darei,

urak ni habei, mbeng saong sara,,

 

95. sanâng mai di grep adhua,

ta-njaoh aia mata, di phun habei,,

 

96. hu haké bhian yau ni wey cei,

kalei habei, mbeng tuei ra-mbah,,

 

97. kau auah [mbuah] kal [kar] ka wak tho ah,

ka than kau ri-mbah, mai daok di glai,,

 

98. haké glai dahlak hu bhian,

gep gan urang, thur caik di kau,,