B? gõ Chamkey là ?ng d?ng gõ ch? Cham ?a n?ng trên h? ?i?u hành Windows (Phiên b?n dùng cho máy PC).

I). S? D?NG FONT CHO CHAMKEY

?? dùng b? gõ Chamkey, ng??i s? d?ng c?n cài ??t font có d?ng (EFEO Cam…) nh? m?t s? font d??i ?ây: EFEO Cam Pajai, EFEO Cam Parik, EFEO Cam Kraong, EFEO Cam Panrang, EFEO Cam Panduranga, EFEO Cam AiaRu, EFEO Cam AiaTrang, EFEO Cam Kauthara, EFEO Cam Wijaya, EFEO Cam Amarawati, EFEO Cam IndraPura, EFEO Cam SimhaPura, EFEO Cam Udong, EFEO Cam Thrah, EFEO Cam Sankrit, EFEO Cam Campa,…M?t s? font này ???c k? th?a t? c?ng ??ng và thi?t k? l?i cho phù h?p v?i b? gõ Chamkey.

M?i font có d?ng nét khác nhau, font chu?n là EFEO Cam Panrang, EFEO Cam Pajai, EFEO Cam Kraong

Font ???c xây d?ng d?a trên chu?n Unicode ?ã ban hành. Tham kh?o: The Unicode Standard, Version 9.0, Range: AA00–AA5F.

http://unicode.org/charts/PDF/UAA00.pdf

??c bi?t font ???c tích h?p gõ ch? các dân t?c thi?u s? t?i Tây Nguyên v?i m?t s? ký t? ??c bi?t nh?: ?, ?, ?, ?, ?, ??, ??, â?, ê?, ô?, ?, ñ, ?,…?, ?, ?, ?, ?, ??, ??, Â?, Ê?, Ô?, ?, Ñ, ?,…

a). Download Font Cham dùng riêng cho b? gõ Chamkey t?i ???ng d?n:

http://www.mediafire.com/file/mmdzt8cmmo0l0c8/Font%20EFEO%20Cam%20-%20Chamkey.rar

- T?i font d?ng EFEO Cam … dùng riêng cho b? gõ Chamkey, ch?a trong th? m?c Font EFEO Cam – Chamkey

- Gi?i nén file k?t qu? ???c 12 font EFEO Cam. (s? b? sung m?t s? font d?ng c? nh? font Sanskrit,…)

b) Cài ??t tùy ch?n m?t s? font EFEO Cam… ? trên và Install font.

 

II). S? D?NG CHAM KEYBOARD (Chamkey)

1). Gi?i thi?u Chamkey

Chamkey là b? gõ ti?ng Cham, dung l??ng g?n nh?, ??n gi?n ?áp ?ng m?i nhu c?u c?a ng??i dùng trong vi?c so?n th?o v?n b?n g?m b?n ?ng d?ng chính: Cham Latin (Rumi), Cham Thrah, Vietnamese, English.

+ Cham Latin: Gõ Latin theo Rumi Cam EFEO trên bàn phím, ch??ng trình t? ??ng chuy?n sang ch? Cham Thrah truy?n th?ng. ?ây là gi?i pháp gõ ch? Cham Thrah nhanh nh?t d?a theo Rumi Cam EFEO. (Tr??ng h?p ch? cái Cham có nhi?u h?n 2 l?a ch?n, ta ?n s? 1 hay 2 hay 3 ?? ch?n)

+ Cham Thrah: Gõ ch? Cham trên b? gõ Chamkey, ti?n l?i, nhanh chóng và chính xác.

Cách gõ ???c trình bày trong ph?n III). S? D?NG BÀN PHÍM CHAM

+ Vietnamese: Là ?ng d?ng gõ ti?ng Vi?t ?a n?ng. Gi?i pháp gi?i quy?t m?i v?n ?? v? d?u ti?ng Vi?t khi gõ ti?ng dân t?c thi?u s? t?i Vi?t Nam.

Ví d? gõ: ??k L?k, Mnông, Stiêng, Bana,... mà không c?n xóa t?i xóa lui nh? m?t s? b? gõ khác.

B? gõ còn h? tr? gõ ti?ng dân t?c thi?u s? t?i Tây Nguyên nh? m?t s? ký t? d??i ?ây.

Cách gõ: nguyên âm/ ph? âm + shift w. Ví d?: gõ ô xong nh?n Shift w, k?t qu?: ô?

Ch? th??ng: ?, ?, ?, ?, ?, ??, ??, â?, ê?, ô?, ?, ñ, ?

Ch? In: ?, ?, ?, ?, ?, ??, ??, Â?, Ê?, Ô?, ?, Ñ, ?,…

+ English: Là ?ng d?ng gõ không d?u, m?c ?ích gõ ti?ng Anh.

2). Dowload B? gõ Chamkey

 - Download Cham keyboard file (.RAR) t?i ???ng d?n sau:

http://www.mediafire.com/file/2dj3u7dim7vhg2f/Chamkey.rar

- T?i file ch?a trong th? m?c Chamkey và gi?i nén t?p tin (Extract file)

- M? th? m?c Chamkey, th?y m?t s? t?p tin nh? Hình 1:

Hình 1. B? gõ Chamkey

- ?? kích ho?t ch??ng trình Chamkey, Click chu?t vào bi?u t??ng ChamThrahKeyBoard.exe (Application)

- Ch??ng trình Cham Keyboard xu?t hi?n trên màn hình nh? Hình 2, và bi?u t??ng hay  d??i thanh taskbar.

Hình 2. Giao di?n gi?i thi?u Chamkey

?? gõ ch? Cham ng??i s? d?ng click bi?u t??ng  hay trên thanh taskbar ?? ch?n ?ng d?ng nh? Hình 3.

Hình 3. Giao di?n ch?n l?a ?ng d?ng Chamkey

• Cham Latin ho?c nh?n (Alt + L), gõ Latin Cham theo chu?n Rumi Cam EFEO, ch??ng trình t? ??ng chuy?n Rumi Cam EFEO sang ch? Cham Thrah truy?n th?ng.
• Cham Thrah ho?c nh?n (Alt + C), gõ ch? Cham Thrah ti?n l?i, nhanh chóng, h? tr? cách gõ thông th??ng và cách gõ m? r?ng.
• Vietnamese ho?c nh?n (Alt + V), gõ d?u ti?ng Vi?t c?i ti?ng và h? tr? gõ d?u ti?ng các dân t?c thi?u s? t?i Tây Nguyên. 
• English ho?c nh?n (Alt + E) gõ ti?ng Anh, không d?u.

?? chuy?n ??i gi?a các ch? ?? này click chu?t vào bi?u t??ng ? khay h? th?ng ho?c dùng t? h?p phím ALT + Z (phím t?t). Ng??i s? d?ng có th? l?a ch?n phím chuy?n phù h?p v?i v?n b?n ?ang gõ ngay trên giao di?n ph?n m?m.

Chú ý: Vì font Cham hi?n nay ch?a b? sung vào h? ?i?u hành Windows, nên còn m?t ít l?i khi gõ trên trình duy?t, do ?ó, ?? gõ t?t trên trình duy?t Firefox, ng??i s? d?ng  clik vào ch?c n?ng: Gõ cho web ( b?t/ t?t ki?m tra)

III). S? D?NG BÀN PHÍM CHAM (Chamkey)

1). Bàn Phím Chamkey

?? gõ ch? Cham trên ?ng d?ng Chamkey, ng??i s? d?ng ch?n tùy ch?n Cham Thrah (Alt + C) nh? Hình 4.

Hình 4. Ch?n ?ng d?ng gõ Cham Thrah

Và s? d?ng ký t? trên bàn phím b?ng hình ?nh ?? gõ ch? Cham nh? Hình 5.

Hình 5. Giao di?n bàn phím Chamkey b?ng hình ?nh

• Gi?i quy?t v?n ?? ràng bu?c và t? h?y d?u trong ti?ng Cham (xem file h??ng d?n riêng). T?i file h??ng d?n gõ d?u và s? h?y d?u trong ti?ng Ch?m ?? tham kh?o.

http://www.mediafire.com/file/en1yf9fgmme9m56/Xet%20truong%20hop%20dau%20cham%20-%20v%E0%20t%u1EF1%20h%u1EE7y%20d%u1EA5u.pdf

2). Bàn Phím Chamkey M? R?ng

Ngoài s? d?ng giao di?n bàn phím Chamkey b?ng hình ?nh nh? Hình 14 ?? gõ ch? Cham, ng??i s? d?ng còn có th? s? d?ng bàn phím m? r?ng nh? d??i ?ây:

2.1. Nhóm nguyên âm: Nguyên âm akhar Thrah Cham g?m 6 ký t?

Gõ nguyên âm (a, i, u , e, o) trên bàn phím, k?t qu? hi?n th? ch? Cham. Riêng nguyên âm “ai” Cham có 2 cách, ho?c gõ ch? “ai” ho?c Shift a (A).

2.2. Nhóm ph? âm: Ph? âm akhar Thrah Cham g?m 35 ký t?.

L?u ý: M?t s? ký t? in Hoa có s? d?ng thêm phím Shift.

Ví d?: Gõ ch? ? có 2 cách gõ: “Shift k” (K ch? in) ho?c gõ “kh”. Riêng ch? ? gõ shift q hay gõ Ng hay NG ??u hi?n th?.

2.3). Nhóm ph? âm cu?i: Ph? âm cu?i (akhar matai) là ph? âm ? v? trí cu?i cùng c?a m?t t?, có 14 ký t?.

?? gõ ph? âm cu?i, ta gõ ký t? th??ng 2 l?n và m?t s? nút khác t??ng t?. xem chi ti?t trên b?ng.

2.4). Nhóm s?

3. Gõ d?u các ti?ng dân t?c Tây Nguyên

?? gõ d?u các dân t?c thi?u s? t?i Tây Nguyên nh?: Ede, Jarai, Mnong, Stieng, Bana,… Chamkey ch? s? d?ng m?t d?u duy nh?t, r?t ??n gi?n, d? nh?. Trình bày ? B?ng 1.

Cách gõ: nguyên âm/ ph? âm + shift w. Ví d?: gõ ô xong nh?n Shift w, k?t qu?: ô?

B?ng 1. Cách gõ ti?ng dân t?c Tay Nguyên b?i Chamkey

IV). Font gõ ti?ng Cham không s? d?ng b? gõ Chamkey

Font gõ tr?c ti?p ???c thi?t k? gán giá tr? codepoit tr?c ti?p trên bàn phím, ngh?a là font này không s? d?ng b? gõ Chamkey, ng??i s? d?ng ch? t?i font, cài ??t và gõ ngay trên ?ng d?ng Word. Font có d?ng (EFEO…) nh?: EFEO Panrang, EFEO Parik, EFEO Udong và Cham Thrah. (L?u ý, font không có d?ng EFEO Cam…)

???ng d?n t?i: https://kauthara.org/font

Cách gõ s? d?ng h??ng d?n b?ng hình ?nh d??i ?ây:

Bàn phím gõ ch? Cham t?i Vi?t Nam

 

Bàn phím gõ ch? Cham t?i Cambodia

 

M?T S? K? H?ACH

 Sau khi hòan thành cho h? ?i?u hành Windows PC, Tác gi? s? ti?p t?c phát tri?n cho h? ?i?u hành Macintosh PC và Android

 

K?T QU? NGHIÊN C?U

M?t s? k?t qu? nghiên c?u ban ??u nh? sau:

1). Trang web: kauthara.org

Hi?n nay Putra Podam ?ã hòan thành m?t s? ?ng d?ng và ?ã ??ng t?i trên website: kauthara.org

- T? ?i?n (Dictionary)

- Font Cham (Cham Font), gõ tr?c ti?p không dùng b? gõ

- Font Cham (s? d?ng b? gõ Chamkey)

- Chuy?n Rumi sang Cham Thrah (Convert EFEO Cham Latin to Cham Thrah)

- Bàn phím Cham ?o ( Cham Keyboard)

- Chuyên ?? h?c ti?ng Cham (Cham Language)

- H?c ti?ng Cham qua Video (Cham Media)

- M?t s? hình ?nh (Cham Album)

M?t s? chuyên m?c trên, Putra Podam s? ti?p t?c hòan thi?n.

2). Ch??ng trình Cham Keyboard

Ch??ng trình này Putra Podam s? ti?p t?c nghiên c?u và hòan thi?n s?m ?? ph?c v? c?ng ??ng Cham, ?ng d?ng và s? d?ng ch??ng trình trong vi?c b?o t?n ti?ng nói và ch? vi?t Cham.

 

KÊU G?I

K?t qu? nghiên c?u ? trên là m?t n? l?c r?t l?n ??i v?i b?n thân tôi, nh?m m?c ?ích ??a ?ng d?ng Công ngh? thông tin vào công tác b?o t?n di s?n ti?ng nói và ch? vi?t Cham.

?? hòan thành nh?ng ý nguy?n c?a mình v?i nh?ng vi?c làm c? th? ? trên, tôi r?t mong các cá nhân, t? ch?c, c?ng nh? c?ng ??ng Cham ?óng góp ý ki?n cho các ?ng d?ng ch??ng trình trên, l?i ??ng viên v? tinh th?n c?ng nh? giúp ?? v? m?t tài chính ?? trang web Kauthara.org ???c online mãi mãi ph?c v? c?ng ??ng, và m?t s? ?ng d?ng khác s? ???c nâng c?p và hòan thi?n s?m h?n.

S? ti?p t?c nâng c?p cho h? ?i?u hành Macintosh PC và Android

 

Tác gi?

V?n Ng?c Sáng (Putra Podam)

Liên l?c:

Full name: Van Ngoc Sang (Putra Podam)

Office: University Technology Malaysia (UTM)