Sáng ngày 22.3, đoàn cán bộ nghiên cứu của Viện Khảo cổ học Việt Nam cùng Trung tâm Quản lý di sản văn hóa Đà Nẵng đã tổ chức buổi báo cáo tổng kết việc điều tra, khảo sát di sản khảo cổ học tại địa bàn thành phố Đà Nẵng.

Đây là đợt điều tra khảo sát tổng thể khảo cổ học trên địa bàn Đà Nẵng kéo dài từ 12.3.2011 đến 21.3.2012, qua đó để xác định giá trị của từng loại hình di sản văn hóa, nhằm bảo tồn di sản văn hóa, đồng thời phục vụ việc giải phóng mặt bằng, xây dựng các dự án du lịch, cũng như định hướng nghiên cứu trong những năm tới.

Theo TS Lê Đình Phụng – Trưởng đoàn khảo sát, lịch sử Đà Nẵng nằm chung trong dòng chảy Xứ Quảng của lịch sử dải đất miền Trung, manh nha từ văn hóa Sa Huỳnh theo suốt tiến trình lịch sử với văn hóa Champa đằng đẵng hơn một ngàn năm, và đến nay, với gần ngàn năm văn hóa Việt tồn tại và phát triển trên địa bàn Đà Nẵng đã để lại những dấu tích vô cùng quan trọng. Qua đợt điều tra khảo sát, đoàn nghiên cứu đã tiến hành xác định các địa điểm di tích cơ bản, với nhiều loại hình khác nhau, từ miếu thờ tín ngưỡng (Đình Dương Lâm) chỉ thờ ngẫu tương Linga – Yony quy mô nhỏ bé đến các phế tích có quy mô lớn hay những lũy thần đất (Thành Lồi – Hòa Phong) đã nói lên sự phong phú của các di tích ở đây.

Về di chỉ văn hóa Sa Huỳnh, điển hình là di tích Vườn Đình Khuê Bắc (phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn) là địa bàn cư trú của người Sa Huỳnh đã được biết đến qua cuộc khai quật năm 2000-2001.

Các hiện vật của phế tích tháp Phong Lệ

Những di tích hiện trạng còn lại đến nay, gồm có đình Khuê Bắc với cửa Ngũ môn, giếng cổ xếp đá hình tròn cách cửa đình khoảng 50m, cho thấy đây làmột di tích được sử dụng lâu dài trong lịch sử, từ thời sơ sử cho đến ngày nay.

Về di tích văn hóa Chămpa, tại Gò Cấm Mít (thôn Cẩm Toại Đông, xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang) là dấu tích của một phế tích tháp Chăm. Phạm vi dấu tích của tháp Cấm Mít khoảng hơn 1000 m2. Nơi đây hiện đang nằm trên phần đất một số hộ dân. Trong quá trình điều tra nghiên cứu, đã phát hiện được một số dấu tích còn khá đậm đặc, có tiềm năng lớn về khai quật khảo cổ học.

Tại phế tích tháp Quá Giáng (thôn Quá Giáng, xã Hòa Phước, huyện Hòa Vang), hiện có một ngôi miếu Bà, chính giữa miếu đặt một tượng Chăm để thờ, đặt trên bệ đá mặt trước có chạm khắc con tê giác. Theo gia đình đang sống trên phần đất này, phế tích Quá Giáng chưa từng được khai quật.

Phế tích tháp Xuân Dương (thôn Nam Ô, phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu), hiện nay không còn nhận diện được, xung quanh gò có cư dân sinh sống. Theo người dân, trước kia ở đây là một lò gạch cao đổ nát với nhiều tác phẩm điêu khắc nghệ thuật cómỹ thuật cao, nay đã được đưa về bảo quản tại Bảo tàng điêu khắc Champa. Phế tích tháp Phong Lệ (phường Hòa Thọ Đông, quận Cẩm Lệ), được Bảo tàng Chăm tổ chức khai quật năm 2011. Cuộc khai quật đã làm xuất lộ dấu tích kiến trúc tháp cổng, tháp thờ Chính (Kalan) cùng nhiều điêu khắc đá khác...

Trên địa bàn chùa ở Ngũ Hành Sơn còn lưu giữ một sốhiện vật Champa, đó là: Bệ thờ, mảnh bệ thờ, mảnh góc bệ thờ được khắc tạc trang trí đẹp với các đề tài như tượng, voi, sư tử, Drappla, hoa dây uốn xoắn.. thuộc phong cách nghệ thuật Đồng Dương thế kỷ IX.

Các giếng cổ như Giếng Lăng, Giếng Đình, Giếng Thành Cung, Giếng Quán Hóa Ô (thôn Nam Ô, phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu)... phần lớn lòng giếng hình vuông, được xây bằng các phiến đá xếp chồng lên nhau. Mặc dù, nhiều giếng có đề ghi năm tháng, nhưng qua nghiên cứu, các nhà chuyên môn cho rằng những giếng này có thể có nguồn gốc giếng cổ Champa, được người Việt sử dụng lại hoặc xây dựng theo truyền thống kỹ thuật Chăm khi vào định cư sinh sống nơi đây.

Về di tích văn hóa Việt, bao gồm khá nhiều di tích với nhiều loại hình thuộc nhiều thời kỳ khác nhau. Trong đó, đáng chú ý như: mộ cổ Khương Mỹ, mộ cổ Cẩm Toại Tây, mộ cổ Yến Nê, mổ cổ Nại Hiên Đông... và các kiến trúc cổ như: đình làng Dương Lâm, đình Cẩm Toại, đình Đồ Bản, đình Quá Giáng... phản ảnh chuỗi tiến trình phát triển và hội tụ trở thành bản sắc văn hóa Việt.

Qua những kết quả đạt được sau thời gian tiến hành điều tra, khảo sát di sản khảo cổ học nói trên, các nhà chuyên môn đã nêu kiến nghị: Cần khẳng định những di tích hiện còn có giá trị đặc biệt góp phần tìm hiểu về lịch sử và văn hóa vùng đất. Tiến hành xếp hạng, tạo sơ sở pháp lý cho việc giữ gìn, trùng tu tôn tạo, đặc biệt là những di tích Champa còn dạng phế tích. Giữ lại làng chài nhỏ nằm gần núi Nam Ô (phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu), bởi nơi đây còn lại nhiều quần thể di tích có giá trị như Giếng cổ, Lăng thờ cá Ông, chùa làng Ba Sơn, miếu thờ Bà Liễu Hạnh, miếu thờ bà Bô Bô... phát huy các lễ hội cầu ngư, lễ hội đình làng Xuân Dương, nhằm góp phần phục vụ tham quan du lịch, hòa nhịp với mục tiêu phát triển văn hóa du lịch của thành phố Đà Nẵng...

Trung Sáng

Theo http://baotanglichsu.vn