Văn hóa Champa

Lng gốm Bu Tr࠺c ở thị trấn Phước Dn (Ninh Phước) đang trn đ⪠ pht triển, mang lại cuộc sống mới cho cộng đồng người Chăm nơi đy. Thế nhưng để “giữ hồn” cho lᢠng nghề truyền thống ny cần những con người thực sự tm huyết… (NTO)ࢠMột ngy cuối năm, trn con đường nối dઠi được b-tng h괳a, chng ti t괬m hỏi về nghệ nhn c tuổi nghề lⳢu nhất ở lng gốm Bu Tr࠺c. Khng nghĩ ngợi anh thanh nin tận t䪬nh đưa ti qua những con hẻm đến nh cụ Đ䠠ng Thị Gia. Sang xun mới, cụ trn 75 tuổi vⲠ đ c “th㳢m nin” lm gốm gần 60 năm. Trong ng꠴i nh khang trang được điểm thm những đồ gốm mỹ nghệ do chભnh cụ lm ra, cụ say sưa kể cho ti nghe “cഡi duyn” đưa cụ đến với nghề: “Lc trước, cha mẹ cũng sống bằng nghề n꺠y, u cũng l “c⠡i nợ ci duyn”. Vốn t᪭nh ph phch của những đứa trẻ miền quᡪ, bắt chước những g người lớn lm, từ đ젳 những cục đất st trở thnh một thứ đầy th頭ch th với ti”. Bước v괠o tuổi 15, cụ đ bắt đầu my m㠲 lm những vật dụng phục vụ cho cuộc sống: nồi, l, chậu… Cụ đಣ “chung sống” với những miếng đất st v tri ấy hơn cả nửa đời người. Bằng niềm tin, sự say m鴪 đầy sng tạo, cụ l một trong “cᠢy cổ thụ” giữ lại ci nghề truyền thống của tổ tin. Cụ c᪲n l “giảng vin” cડc lớp dạy lm gốm do Sở Cng Thương tổ chức. Nghệ nhഢn Đng Thị Gia. Ảnh:Minh Quốc Khi sắp ở tuổi xế chiều, cụ tiếc nuối v kh଴ng thể tiếp tục cống hiến cho nghề của ng b. D䠹 vậy cụ vẫn di theo bước chn 11 người con của cụ. Đặc biệt, người con thứ hai đang miệt m墠i bước tiếp “con đường đất st” ấy - ng Đ鴠ng Xem, được người trong vng gọi l “d頢n ngoại đạo”, “bu vật”. Xưa nay, chỉ c phụ nữ Chăm mới l᳠m gốm, ng “lấn sn” v䢠 gặt về những thnh cng. Bഠn tay nhẹ nhng uốn nắn những đường cong trn phહ điu vũ nữ Apsara, ng kể: “ D괹 cũng biết lm nghề gốm từ nhỏ nhưng ti cũng khഴng nghĩ l mnh sẽ theo nghề nଠy. Một phần cũng v mưu sinh cho cuộc sống, dần d t젴i bị cuốn ht vo những vu꠴ng đất ấy. Ti hạnh phc khi l亠m ra một tc phẩm, hạnh phc khi những đứa con tinh thần của mẬnh được khch hng yᠪu thch”. Chnh nhờ nghề gốm gia truyền n�y m gia đnh ଴ng trở nn kh giả cꡳ của ăn của để. Nghệ nhn Đng Xem, “b⠡u vật” của lng gốm. Đang miệt mi bࠪn chiếc bn xoay, nắn nn từng cೡi chậu, chị Đống Thị Lạc mắt nhn đăm đăm vo h젬nh hi cc sản phẩm thࡴ, kể: “Nh ngho sống bằng nghề n਴ng, phải nui 5 đứa con ăn học nn kh䪳 khăn lắm. Sẵn biết sơ về cch lm gốm, mᠬnh học thm rồi đi lm thu꠪ cho cc chủ gốm ở đy kiếm thᢪm thu nhập”. Nhưng trong nh mắt chan chứa ấy, ti biết khᴴng đơn giản chỉ v kế sinh nhai, m tận đ젡y lng l cả sự n⠢ng niu ci nghề truyền thống của dn lᢠng. Gặp bất kỳ ai sinh ra ở lng gốm Bu Tr࠺c chng ti đều nhận thấy một điểm chung đ괳 l niềm đam m với nghề truyền thống của cha ઴ng. Với mong muốn, lng nghề gốm Bu Tr࠺c lun trường tồn với thời gian, những người dn nơi đ䢢y khng ngừng tm t䬲i v sng tạo để lࡠm ra những sản phẩm gốm mới, lạ hơn để lại nhiều dấu ấn trong lng du khch thập phương. Minh Khai Nguồn: Baoninhthuan

T

NC News - ??n H?u ??c(Palei Hamutaran), Ph??c H?u, Ninh Ph??c, Ninh Thu?n m?t Palei (l

B?o t?n v

Những cu chuyện ly kỳ về “ba m⹪, thuốc l”, “săn đầu người”, “ma rừng”... đ thꣴi thc chng t꺴i c chuyến đi khm ph㡡 cung đường vắt qua dy Trường Sơn hng vĩ tr㹪n địa phận tỉnh Quảng Nam, nơi đ vẫn cn c㲳 những bun lng người Cơ Tu, Giẻ Tri䠪ng, M’nng, X Đăng... quần tụ như bao đđời. Thế nhưng, đằng sau những c䪢u chuyện mang nhiều huyền tch, huyễn hoặc l những số phận mỏng manh như kh�i, như sương, như bị lng qun giữa n㪺i rừng bạt ngn. Họ đang chống chọi với ci đࡳi, ci rt, với cả sự tối tăm của cᩡi dốt v hủ tục bao đời... Lng Petakpot (thuộc xࠣ Đắc Pring, huyện Nam Giang) thuộc dn tộc Giẻ Tring c⪳ 9 hộ với 36 nhn khẩu, chủ yếu l người gi⠠ v trẻ con, nằm lọt thỏm giữa đại ngn Trường Sơn. Lࠠng đ lập trn đất n㪠y từ rất lu rồi, chỉ c điều dⳢn của lng vốn di cư từ huyện Ngọc Hồi (tỉnh Kon Tum) sang. Bao nhiu năm qua, họ sống biệt lập như một ốc đảo giữa đại ngઠn, cch biệt với thế giới bn ngo᪠i v dường như bị lng qu࣪n. Đ mấy lần tm c㬡ch về lng Petakpot nhưng chng tິi đều thất bại, bởi khi lội rừng chưa được 1 km lại gặp những cơn mưa tầm t, v phải qua bốn con suối s㠢u nước ln rất nhanh, trong khi mưa nhiều, lại rất chng tối n곪n khng ti n䠠o bước chn đi tiếp được. Phải đến lần thứ tư với sự liều lĩnh cần thiết, chng t⺴i mới đến được lng Petakpot. Từ Bến Giằng, trung tm hࢠnh chnh của huyện Nam Giang vượt chừng 75 km đường xc đến �i mửa mới đến được chn ni, để t⺬m đường vo “ốc đảo”. Em Kring Khnh, cࡴ học sinh duy nhất của lng đang học tại trường nội tr Nam Giang lຠ người dẫn đường của chng ti, cho biết, phải mất 7 giờ đồng hồ lội rừng mới đến được l괠ng Petakpot. Vượt được chừng 8 km đường mn men theo dốc ni, ch⺺ng ti phải băng qua mấy con suối, nước chảy cuồn cuộn trng rất hung dữ như thể muốn nuốt chửng những ai muốn t䴬m đến lng Petakpot. Con đường vo lࠠng chỉ đủ cho một người đi, c nhiều khc đường một b㺪n ni cao với vch đꡡ dựng đứng, bnkiaꠠlại l hố su thăm thẳm. Lội bộ hơn 4 giờ trong mưa lạnh, lࢠng Petakpot mới hiện ra lờ mờ trong my khi. Giữa lưng chừng n⳺i, lng Petakpot tưởng chừng như nằm lẫn vo trong mࠢy, chỉ cần với tay một ci đ tới. ᣠ Thấy người lạ đến, mọi người trốn hết khng giao tiếp Theo lời của Kring Khnh, con đường ch䡺ng ti đi l con đường mới l䠠m năm 2006, cn con đường cũ ngy trước khủng khiếp hơn nhiều, phải mất ⠭t nhất hai ngy đuờng mới đến được lng. ࠠ Đm ở lng Petakpot vắng hiu vꠠ lạnh lẽo, chỉ c tiếng ku của c㪴n trng v tiếng gầm r頺 của gi ni, kh㺴ng một bng người qua lại, xung quanh ton l㠠 ni đồi. Bn bếp lửa nhꪠ sn, bố Kring Đ đốt một điếu thuốc, r୳t rượu vo chai tỉ mẩn ni: “Mọi bữa, khi con gೠ vừa vo chuồng l mọi người đࠣ đng cửa ngủ, nhưng hm nay c㴳 mấy ch nn cả lꪠng mới thức khuya như vậy!”. Lc đ mới 8 giờ tối. Ch곺ng ti ngồi chung quanh bếp lửa, uống rượu trong đm, v䪠 được nghe kể về những cu chuyện thật ly kỳ của những con người bao năm sống lặng lẽ trong rừng su n⢠y.Trẻ con sinh ra 4 tuổi đ biết cầm dao theo cha vo rừng lấy củi, lội suối m㠲 ốc, bắt c. Cả lng 9 hộ với 36 nhᠢn khẩu, chủ yếu l người gi vࠠ trẻ con.Duy nhất chỉ c gia đnh bố Kring Th㬴i, cả 3 đứa con nhỏ đều đ được ng cho xuống x㴣 trọ học, ring con gi lớn Kring Khꡡnh, học hết cấp THCS bn Ngọc Hồi, ng cũng chuyển về Nam Giang tiếp tục học trường THPT d괢n tộc nội tr Nam Giang. Bố Kring Th꠴i bảo: “Phải cho ci Khnh đi học để sau nᡠy về lm c giഡo dạy ci chữ cho bọn trẻ con trong lng!”. Cᠳ một điều đặc biệt, gần 50 năm qua d sống ở vng sơn c鹹ng thủy tận, nhưng người dn rất khỏe mạnh, t bệnh tật, đặc biệt kh⭴ng ai chết v th dữ, dịch bệnh. 캠 Trong một thời gian di Petakpot l lࠠng của người Giẻ Tring thuộc tỉnh Kon Tum nhưng lại ở trn đất Quảng Nam. Do đꪳ khiến lng bị tch biệt, chẳng thuộc sự quản lࡽ của chnh quyền địa phương no. Năm 2007, tỉnh Kon Tum mới c� thủ tục bn giao lng Petakpot về với Quảng Nam, chịu sự quản l࠽ nh nước trực tiếp của x Đắc Pring, huyện Nam Giang. Nhưng l࣠ng Petakpot mới chỉ được “cng nhận bằng miệng” chứ chẳng c giấy tờ h䳠nh chnh no chứng nhận Petakpot l� thn, khiến cc chương tr䡬nh, dự n chưa thể đưa về đầu tư cho Petakpot, ngoại trừ vi căn nhᠠ thuộc Chương trnh 134 vừa được hỗ trợ cho 4 hộ trong lng. V젠o su trong lng, mấy n⠳c nh co cụm trn khu đất nhỏ, im ỉm. Sự sống cળ lẽ khng được cảm nhận nếu khng c䴳 vi ba ch bາ đang nằm nấp nắng dưới hin ngi nh괠 thuộc chương trnh 134. Điều lạ l nh젠 no cũng c người nhưng chẳng ai ra khỏi cửa. Ch೺ng ti tm đến nh䬠 của một thanh nin tn Unh, chừng 25 tuổi, cꪳ vợ v hai con, đứa lớn năm nay ln 4 tuổi. Hỏi mણi Unh mới trả lời bằng thứ tiếng Kinh lơ lớ: “Nh khng cലn ci ăn đ lᣢu, cn gạo th đ⬣ hết từ con trăng lu lắm rồi. Lu nay kh⢴ng c trăng nn kh㪴ng biết!”. Ngi nh nhỏ mới dựng ngay b䠬a rừng, vi ba đứa trẻ lấp l ở đầu cửa khi thấy người lạ từ ph೭a xa. Chng ti đến gần, ch괺ng đ lẩn mất vo b㠪n trong ngi nh tối om rồi kh䠳c tht ln. L骠ng vẫn cn tục “đn b⠠ đi rẫy, đn ng ở nhഠ”. Thế nn, trẻ con vừa ra đời đ phải theo mẹ l꣪n rẫy di nắng dầm mưa. Chng t㺴i vo nh Mế Ngới, nhࠠ của người gi nhất lng khi nhࠠ mế đang ăn trưa. Hạt bắp cuối cng trong nh đ頣 vt sạch. Mế Ngới lột mấy li chuối non chuẩn bị cho buổi chiều. Tr鵪n bếp c mớ bắp trả cng mế đi trỉa bắp cho nh㴠 bn, nhưng chưa dm ăn, để dự trữ. Mế Ngới đꡣ được lm cho ngi nhഠ thuộc Chương trnh 134 nhưng vẫn khng ở. Mế bảo: “Nh촠 người Kinh lm ở khng được. Nắng thബ nng, mưa đau tai, ma con nước lớn về th㹬 lại lạnh! M ci nhࡠ đ khng giống nh㴠 của mnh, khng d촡m ở đu!”. Cả lng c⠳ được 4 ngi nh Chương tr䠬nh 134 nhưng lng dng để cột b๲ hoặc bỏ trống hoc. Chng tẴi tm đến nh bố Kring Th젴i, Trưởng thn Petakpot. Bố Kring Thi cho hay: “Cả l䴠ng hết gạo ăn lu rồi, chỉ mnh nh⬠ Thi l c䠲n c gạo ăn thi”. Th㴬 ra nh no c࠳ gạo cũng đem đổi rượu uống cả. Cn nh bố Th⠴i lại nấu rượu để dn lng đem gạo tới đổi, sau đ⠳ bố Thi lại dng gạo đ乳 để nấu rượu. Cũng ch-nh v chuyện “đn b젠 đi rẫy, đn ng ở nhഠ uống rượu” đ khiến ci l㡠ng nhỏ b heo ht v麠 tch biệt ny đᠣ ngho cng th蠪m ngho kh. Sự ngh賨o đi ở đy cứ thế bao bọc, phủ tr㢹m ln những con người như khng c괲n lối thot. Từ ngᠠy lng Petakpot được đưa về định cư tại đy, Đồn biࢪn phng 661 tch cực c⭹ng dn lng đi rẫy, vận động đ⠠n ng ln nương, kh䪡m chữa bệnh cho người dn... Nhưng c lẽ để gi⳺p dn lng ổn định cuộc sống hiện nay, để thay đổi nhận thức, đổi mới tư duy, cần phải qua một thời gian d⠠i mới mong c hiệu quả. Chng t㺴i rời lng trong một buổi sng lạnh mࡹ sương trn độ cao hơn một nghn mꬩt của vng bin giới, chặng đường về cũng đầy ch骴ng gai như thế. Những kh khăn của lng nhiều kh㠴ng như ốc đảo giữa đại ngn ny mong sẽ kh࠴ng cn nữa. Chắc rằng đến một no đ⠳ gần đy thi, cuộc sống của lⴠng sẽ đổi khc, nhận thức được nng cao lᢪn, chất lượng cuộc sống sẽ được cải thiện hơn để lng Petakpot nhỏ b được hੲa nhập với sự thay đổi của cuộc sống mới. Kỳ 2: Nỗi buồn “ngủ dung” B䠙I HỮU CƯỜNG Nguồn tin:doanhnhansaigon

L? RIJA N?GAR C?A NG??I CH?M ? N

?

v??ng qu?c Ch?mpa

Ch?m Pa anh h

Trong ca dao Vi?t, h

Theo

Thp B Ponagar lᠠ một di tch lịch sử - văn ha, c�ng trnh tiu biểu của nghệ thuật kiến tr쪺c v điu khắc Chăm đણ tồn tại trn 10 thế kỷ. Thp nằm ở vị trꡭ cửa sng Ci, b䡪n quốc lộ 1A, thuộc phường Vĩnh Phước, TP Nha Trang, Khnh Ha. ThᲡp B Ponagar được xy dựng vࢠo những năm 813 - 817. Cc thp đều được xᡢy dựng theo kiểu thp của người Chăm: gạch xy kh᢭t mạch, thp quay về hướng Đng, ngoᴠi thn thp c⡳ nhiều gờ, trụ v đấu, nhiều nt trang tr੭ hoa văn hnh vm th첡p… H ng năm, vo thng 3 ࡢm lịch diễn ra lễ hội Thp B Ponagar, được coi lᠠ một trong những lễ hội lớn nhất khu vực Nam Trung Bộ v Ty Nguyࢪn, gắn liền với truyền thuyết v tục thờ nữ thần Thin Y A Na - bઠ mẹ xứ sở của đồng bo Việt, Chăm ở cc tỉnh miền Trung. ࡠ Những ngy đầu xun, đến với Thࢡp B Ponagar, du khch khࡴng chỉ được chim ngưỡng những kiến trc độc đ꺡o của khu thp cổ đ tồn tại trᣪn 10 thế kỷ, m cn cಳ cơ hội thưởng thức cc điệu ma Chăm, tẬm hiểu v tận mắt chứng kiến cc nghệ nhࡢn Chăm biểu diễn cc quy trnh lᬠm gốm, dệt thổ cẩm… Một hồn Chăm đặc sắc, để lại những ấn tượng kh3 phai trong lng mỗi du khch! ⡠ Thp b Ponagar lᠠ một quần thể thp của dn tộc Chăm ... Với lối kiến trᢺc rất độc đo ᠠ Tượng thờ Ponaga Kauthara Du kh!ch cảm thấy th vị khi tận mắt xem cc nghệ nhꡢn Chăm lm gốm Dệt thổ cẩm lࠠ một nghề truyền thống của dn tộc Chăm C⠡c nghệ nhn biểu diễn nhạc cụ truyền thống Chăm dưới chn th⢡p cổ Những điệu m:a Chăm độc đo ᠠ Sản phẩm gốm của dn tộc Chăm ⠔ng Năm Trầu, 59 tuổi, hnh hương từ Ninh Thuận v đến Thࠡp B Ponagar những ngy đầu năm. ࠠ Nguyễn Thnh Chung Theo dantri.com.vn