Tin cộng đồng

Ảnh minh họa Cam Karaoke - Thạch Ngọc Xuân Chào các bạn! Champa có một nền văn hóa rực rỡ lâu đời và đã thăng trầm theo năm tháng suốt chiều dài của lịch sử, nhưng bản chất con người Chăm luôn luôn tồn tại và khó có thể mất đi trong dòng máu của họ đó là năng khiếu về nghệ thuật âm nhạc, như ca, múa, nhạc, kịch, sáng tác,… Đã từ lâu và hình như chưa có ai, hoặc nhóm nào trong cộng đồng người Cham chúng ta cho ra mắt cuốn Cam Karaoke DVD. Chắc vì họ ít quan tâm hay là chưa có điều kiện và hiểu biết về chuyên môn để thực hiện Cam Karaoke nên việc ước mong có được cuốn Cam Karaoke để trong tủ sách gia đình vẩn còn là ảo tưởng. Dẫu sao đi nữa, chúng tôi cũng đã nhiều lần thực hiện muốn ra sản phẩm Cam Karaoke DVD cho cộng đồng mình, nhưng rồi cũng bị thất bại vì chất lượng chưa được khả quang và hoàn hảo. Nay thời gian không phụ lòng người, rồi cuối cùng Cam Karaoke sẽ được ra mắt với quí đồng hương trong dịp lể hội Katé 2013, tuy nó đơn sơ mộc mạc nhưng tình cảmhoài bảo và bao nhiêu công sức, thời gian và mọi sự cố gắng đã dồn vào cho đứa con tinh thần; Cam Karaoke Vol-01 này, nên chúng tôi ước mong bà con yêu thích, động lòng và đón nhận cuốn Cam Karaoke DVD khởi đầu này. Đây là món ăn tinh thần cho mọi người Chăm chúng ta luôn đã và đang khao khác chờ đợi và mong mõi suốt nhiều thập niên qua ( Việt Nam đã có từ lâu). Cũng vì số phận dân tộc Champa không may mắn như bao dân tộc khác, nên người Chăm chúng ta chưa có điều kiện để thực hiện ước mơ nho nhỏ và rất giá trị này. Nay niềm vui lại đến trong những ngày Lễ Hội Truyền thống Champa Kate 2013, một bạn trẻ Cham VAN IKAN, là người có nhiệt huyết, luôn say mê về văn hóa, ngôn ngữ và chữ viết Chăm. Anh ta đã và đang cố gắng đem chữ viết Cham vào trong lòng mọi người dân Chăm bằng mọi hình thức qua nhiều dạng media, như tạo nhiều video clips, như films có lòng tiếng nói và phụ đề chữ Chăm, Karaoke video clips, cách học chữ Cham nhanh nhất qua tựa đề “ Akhar Thrah 7 Harei (Học chữ Cham "Akhar Thrah" trong 7 ngày)”...trên cộng đồng mạng trong những thời gian vừa qua mà ai cũng thừa nhận về việc làm có giá trị và ý nghĩa này. Vì anh ta cho rằng vốn ngôn ngữ và chữ viết Cham ngày càng mai một trong mọi giới, nhất là giới trẻ của dân tộc Chăm chúng ta trong thế kỹ 21 này. Chính vì nguyên nhân trên và muốn bảo tồn ngôn ngữ, chữ viết Cham, anh ta đã và đang bỏ rất nhiều công sức, thời gian vào học hỏi và tìm tòi để làm ra sản phầm Cam Karaoke Vol.01"lần đầu tiên trong cộng đồng của chúng ta. Trong cuốn DVD này, nó được bao gồm với 12 tình khúc chọn lọc và thân thuộc với bà con. Cuốn Karaoke DVD này được trình bày song song chữ Cam Akhar Thrah và Latin Rumi (EFEO). Đây là công trình bước khởi đầu về Cam Karaoke DVD, nên vẫn không tránh khỏi về chất lượng, nhưng dù sao đi nữa nó cũng góp phần không nhỏ về tính bảo tồn ngôn ngữ và chữ viết Cham chúng ta. Rất mong quí đồng hương và các bạn hữu gần xa ủng hộ, góp một bàn tay để đưa Cam Karaoke DVD Vol.01 này đến từng gia đình để con em chúng ta có cơ hội, điều kiện gần gủi tiếng mẹ đẻ qua nhiều bài hát trong cuốn Karaoke DVD một cách thiết thực hơn. Sự ủng hộ của các mạnh thường quân và gia đình là niềm tin và động lực lớn lao để chúng tôi thực hiện nhiều Video DVD Karaoke khác trong tương lai có giá trị về mặt nghệ thuật và nội dung hơn. Chúng tôi hy vọng lần sau sẽ cho ra mắt cuốn Cam Karaoke DVD Vo 2 . "Nhạc chủ đề theo yêu cầu" với hình ảnh video HD, đẹp sáng, sinh động và phong cách hơn ! Cuốn Cam Karaoke DVD Karaoke vol.01 sẽ ra mắt vào hai ngày trong dip lễ hội Katé 2013 tai U.S.A. 1. Ngày 5 tháng 10 năm 2013 tạ iSacramento, California. 2. Ngày 12 tháng 10 năm 2013 tại San jose, California Nhân dịp mùa lễ hội Katé 2013, tôi thay mặt anh em trong “Nguoicham Team” xin chúc đến bà con xa gần, bạn hữu sức khỏe, bình an, an khang và thịnh vượng. Thân chào, Thạch Ngọc Xuân

Đài SBTN phỏng vấn Ts. Po Dharma về Lịch sử 33 năm cuối cùng Written by BBT Champaka.info Wednesday, 02 October 2013 03:59 Pgs. Ts. Po Dharma Nhân ngày ra mắt tác phẩm « Vương Quốc Champa : Lịch sử 33 năm cuối cùng 1802-1835 » của Pgs. Ts. Po Dharma vào ngày 14-9-2013, Đài truyền hình SBTN có dành 3 phút để phỏng vấn tác giả và tường thuật lại những gì đã xảy ra trong buổi lễ, một biến cố quan trọng mà thính giả Việt Nam ở Hoa Kỳ rất quan tâm. Đây là tác phẩm viết về những biến cố tang thương trong 33 năm cuối cùng của vương quốc Champa, trước chính sách trừng phạt vô cùng dã man của vua Minh Mệnh nhằm tiêu diệt dân tộc Chăm về tội theo Lê Văn Duyệt chống lại uy quyền của triều đình Huế. Xin bấm vào đây để xem : Đài truyền hình SBTN phỏng vấn Ts. Po Dharma Những video liên hệ : Video: Hội Luận về dân tộc bản địa Việt Nam 14-9-2013 tại Hoa Kỳ

“Chia Sẻ” Điều Kiện Để Thành Công.   Trong tiếng Anh, ‘Companion’ có nghĩa là bạn, bầu bạn, làm bạn. ‘Companion’ có nguồn gốc từ chữ Latin: ‘Com’ và ‘Panis’ với nghĩa là chia bánh mỳ cho người khác. Từ này là từ gốc của ‘Company’ (Công ty), và sự ‘chia sẻ’       cũng có thể được hiểu như là sự ‘kết bạn’ bầu bạn với nhau, đồng cảm và đồng hành….. Thực tế cho thấy trong đời sống, ở đâu có sự ‘sẻ chia’ ở đó có sự ‘trao đổi chất’ trong ‘môi trường’. Đó là sự tương hỗ qua lại giữa người với người, kiến thức với kiến thức, tình cảm với tình cảm, là miếng ăn hay việc làm…..vv… Chúng ta không thể cho đi cả một cái bánh  mỳ, vì mỗi người cũng cần nó cho sự sống của bản thân, nhưng chúng ta có thể ăn ít hơn nguyên cả khẩu phần khi ta bẻ chiếc bánh mỳ ra cho người khác, người không có và đang cần nó. ‘Thành công’ là một khái niệm mà thước đo giá trị của nó phải được đánh giá dựa trên kết quả ‘so sánh’ với một ‘cộng đồng’. Không ai có thành công mà lại chỉ có một mình cả. Vì thế sự phát triển ‘cộng đồng’ là cần thiết cho một thành công. Lấy một ví dụ trong ngành kinh doanh trực tuyến, bạn không thể thành công nếu cứ khư khư chỉ có riêng bạn. Chúng ta không dám để cho những người khác chia sẻ ‘địa chỉ’ của họ trong ‘nhà ‘ mình vì sợ rằng như thế ‘khách’ đến nhà mình sẽ ‘thông cửa’ mà đến nhà khác mất. Đó là một sai lầm lớn, không dễ gì thay đổi tư tưởng với tư duy ‘cho đi sẽ nhận lại’ (một trong những ví dụ thành công lớn nhất trong việc chia sẻ đó là chính sách ‘mở cửa’ giao thương với bên  ngoài của các quốc gia, trong đó có Việt  Nam). Vấn đề không phải là ‘cấm cửa’ mà là phải tìm ra giải pháp để ‘có đi có lại’ người ta đến với mình, không có nghĩa chỉ đến với mình mà thôi bởi nếu như thế thì đó là ngõ cụt. Những mạch huyết giao thông tiện lợi và có khoa học luôn có sự thông suốt và luôn có đường dẫn đến ‘nhà mình’.   Từ tiếng Pháp ‘ Compagnon designates’ được truyền bá khắp châu Âu từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 14 và thậm chí tồn tại cho đến ngày nay trong một số hệ thống quản lý. Một người trở thành bạn đồng hành với người khác khi họ đi chung trên một con đường  và chia cho nhau mẩu bánh mỳ. Bài viết có sử dụng trích dẫn từ cuốn sách: “Chiếm Lĩnh Thế Giới Kinh Doanh Mới”

Thậm ch, cnh nh� bo cn tự đᲭch thn kiểm chứng bằng cch gh⡩ một muỗng sữa đầy vo miệng cc tượng thần vࡠ trong giy lt sữa đ⡣ cạn sạch!? Tượng kht! Một người đn ᠴng ở New Delhi, Ấn Độ nằm mơ thấy thần Ganesha (vị thần của sự thnh cng) rất khഡt sữa. Tỉnh dậy trước bnh minh, người đn 젴ng ny thnh tࠢm mang t sữa đến lễ tại ngi đền Birla Mandir - một trong những ng�i đền Hindu linh thing lớn nhất Thủ đ New Delhi. Với tất cả sự k괭nh trọng, cầu mong cc vị thần khỏe mạnh, để mang lại sự bnh an cho cᬡc tn đồ, ng đ� mc một tha sữa đầy, rồi đưa lꬪn miệng pho tượng thần Voi Ganesh - xem như một nghi lễ. Thật kh tin, trước sự chứng kiến của cc t㡭n đồ Hindu, sữa trong tha bỗng chốc cạn sạch, trong khi n kh쳴ng bị rơi cht no xuống đất. Thế rồi, ph꠩p nhiệm mu lan rộng ra ton lࠣnh thổ Ấn Độ. Chỉ đến giữa buổi sng ngy hᠴm đ, hng triệu pho tượng thần trong c㠡c tn đồ theo đạo Hindu trn khắp đất nước Ấn Độ cũng c� hiện tượng “uống sữa” khi cc tn đồ d᭢ng cng. Đến giữa trưa, cu chuyện phꢩp mu huyền diệu ny lan rộng sang cࠡc cộng đồng Hindu ở Singapore, Hồng Kng, Neepan, Thi Lan, Dubai, Anh, Mỹ v䡠 Canada. Ở Hồng Kng, hơn 800 tn đồ Hindu đ䭣 quy quần tại một ngi đền Hindu thuộc Thung lũng Hạnh phⴺc nhằm được tận mắt thấy php mu huyền diệu từ c頡c pho tượng thần Krishna v Brahma cng với pho tượng thần Ganesh nhỏ hơn l๠m bằng bạc, m cc mục sư nࡳi rằng pho tượng ny đ... uống khoảng 20 l࣭t sữa/ngy. Tượng thần biết uống sữa Ở Anh, cc t࡭n đồ Hindu cũng bo co về những phᡩp mu tương tự xảy ra tại cc ngࡴi đền v nh ở của người Hindu trࠪn khắp nước Anh. Tại ngi đền Vishwa ở Southall, London, c khoảng 10 ngh䳬n tn đồ Hindu đ cầu nguyện trong suốt 24 giờ trước mặt c�c pho tượng b thần Nandi, pho tượng thần Rắn hổ mang Shesh Naag v rồi c⠹ng sửng sốt khi tận mắt nhn thấy cảnh cc pho tượng n졠y đang “uống sữa” từ cc cốc tch. Girish Desai, một người ngoại đạo, chia sẻ: “Tᡴi đ từng nghe ni về những c㳢u chuyện “tượng Hindu ht sữa” nhưng khng tin. Chỉ đến khi tận mắt chứng kiến cả qu괡 trnh xảy ra, ti mới c촳 thể tin n l sự thật. T㠴i mang một muỗng sữa đầy gh st v顠o mi pho tượng..., trong một thong, sữa biến mất ngay trước mắt”. Tại Mỹ, mọi người đổ x䡴 đến Ridgewood Gardens sau khi nghe chuyện huyền b “tượng Hindu uống sữa”. ng Thackoor Bhagwat, một t픭n đồ của thần Shiva Murti: “Ti bắt đầu run sợ khi nhn thấy bức tượng đ䬣 ht sữa. Tha sữa đầu tiꬪn ti bn đ䳣 biến mất một cch nhanh chng. Cứ thế, tượng thần Shiva “uống” ngon l᳠nh cả 4 bịch sữa”. Ngay sau đ, hoạt động giao thng tại c㴡c ngả đường xung quanh cc ngi đền, nhất lᴠ Thủ đ New Delhi dy đặc người v䠠 xe khiến tắc nghẽn đến đm khuya. Hng chục ngh꠬n người đứng vng trong vng ngoⲠi xung quanh hng trăm ngi đền, trപn tay họ cầm theo những ci bnh vᬠ nồi sữa để dng sữa cho cc pho tượng bằng đ⡡ cẩm thạch của cc thần Voi Ganesh - vị thần tr tuệ v᭠ học thuật của đạo Hindu, thần Shiva, cha của thần Ganesh, l vị thần Hủy Diệt theo thuyết Tam ngi của đạo Hindu. Nhiều cửa hഠng trong cc cộng đồng Ấn Độ gio cᡳ doanh số bn sữa tăng vọt, một cửa hng tạp hᠳa ở Anh bn được hơn 25.000 lon sữa, tại New Delhi tăng hơn 30%. Php lạ, hay chỉ l᩠ phản ứng vật l? Một giả thuyết cho rằng, hiện tượng ny chỉ đơn thuần l� một hội chứng “cuồng loạn cảm xc thi quꡡ”, v sự tn s촹ng của cc tn đồ. Trong khi đ᭳, cc nh khoa học Ấn Độ cho rằng, hiện tượng “uống sữa” của cᠡc pho tượng Hindu l hiện tượng của khoa học tự nhin, cળ thể giải thch bằng định luật vật l như: hoạt động mao dẫn, độ b�m dnh hoặc lin kết. Theo họ, rất c� thể đy chỉ đơn giản l hiện tượng thẩm thấu, theo thời gian những bức tượng l⠢u năm bắt đầu “rỗ mặt”, trở nn nhạy cảm v h꠺t nước nhanh hơn bnh thường. Trong trường hợp ny l젠 sữa, nhưng nếu l một chất lỏng kỳ lạ khc giống thế th࡬ cũng như cch thạch cao v đᠡ tc dụng như giấy thấm do hoạt động của mao dẫn. Những tượng như thế thậm ch c᭳ thể “kht hơn” nếu chng cẳ một ruột rỗng chứa đầy vật liệu thấm nước. “Việc tượng đ ht ẩm vẠ ht nước l điều hoꠠn ton tự nhin. Tượng cઠng lu đời th c⬠ng c khả năng ht nước” - Gi㺡o sư M.P. Singh thuộc Khoa địa chất trường ĐH Lucknow giải thch. Tuy nhin, hoạt động của mao dẫn kh�ng thể giải thch nhiều tường thuật về những tượng thần Ấn gio bằng kim loại “uống” sữa. V� nữa, họ cũng khng thể giải thch được tại sao điều n䭠y trước đ chưa từng xảy ra đy v㢠 tại sao n đột ngột dừng lại trong vng 24 giờ. Một nh㲳m cc nh khoa học khᠡc lại đưa ra giả thiết rằng, c thể, một loi s㠢u bướm sinh sống bn trong miệng cc pho tượng thần đꡣ v tnh ngửi thấy m䬹i sữa kch thch ch�ng v chng đຣ ht sữa biến mất trước mắt mọi người. Trong khi giới bo chꡭ v cc nhࡠ khoa học đang nỗ lực tm ra cu trả lời th좬 nhiều tn đồ Hindu vẫn tin rằng, php nhiệm m�u l hon toࠠn c thực. Tờ Manchester Guardian ghi nhận: “Nhiều người cầu nguyện ni rằng, họ chỉ đến ng㳴i đền một vi lần v chắc chắn họ cũng kh࠴ng phải l một tn đồ ngoan đạo. Nhưng họ tin rằng ph୩p mu trn lઠ một điềm bo hiệu một vị thần mới sẽ ra đời”. Theo An ninh Thủ đ

Nghe tin tượng Bia Than Can bị đnh cắp, dư luận xn xao, sẵn dịp về quᴪ ti gh thẳng palei Thuen (Hậu Sanh) khung cảnh䩠 buồn tẻ. Thp Po Rome pha xa xa nh᭬n c vẻ c đơn v㴠 hiu quạnh. Bia Than Can vị thần m đồng bo Chăm đang thờ phượng giờ kh࠴ng biết nơi đu, dư luận xn xao rồi lại lặng tiếng. Cⴳ lẽ v họ đ quen dần với sự mất m죡t đến nỗi chai sạm niềm tin, “ Th giả m giả điếc để m๠ sống” nếu như ai biết nhiều, hiều nhiều th mọi phiền phức v tai họa ập xuống đầu l젺c no khng hay. Đള l điều dễ hiểu nhất. Người dn dường như khࢴng đ động g đến Bia, chỉ cᬳ bc trng coi thᴡp mặt buồn rười rượi khp np dưới ch驢n thp lo u về cᢡi tội khng trng coi bảo vật quốc gia cẩn thận để cho bọn trộm tha đi. Cửa th䴡p đng lại bn trong vị thần Po Rome lạnh lẽo, c㪴 đơn, c lẽ Ngi rất buồn v㠠 đau đớn lắm! một lần khng giữ nổi vương quốc, nay vợ Ngi kh䠴ng biết nơi đu. Ti tưởng tượng sau cⴡnh cửa kia chắc Ngi đang on than cho số phận của m࡬nh. Ti cầu nguyện v ngước nh䠬n ln bầu trời xm xịt bởi những đꡡm my đen m trⴹm lấy thp. Xuống dưới chn Thᢡp thấy bc bảo vệ trn tay cầm điếu thuốc đ᪴i mắt đăm chiu khng biết b괡c đang suy nghĩ g, ti mạn ph촩p cắt ngang dng suy nghĩ của bc. B⡡c ơi…! Bc ơi…! Bc nhᡬn ti nhưng chẳng ni một lời, bởi trong l䳲ng bc đang rối bời về chuyện pho tượng bị mất v sự tra hỏi của chᠭnh quyền. Ti hỏi bc về sự t䡬nh th bc kể một hơi như tr졺t hết những g dồn nn trong l쩲ng bấy lu nay “ Thường mọi ngy th⠬ ti vẫn ngủ ở trn đ䪢y để trng giữ, mấy ngy gần đ䠢y nh c chuyện n೪n sau khi b con Chăm lm lễ mở cửa thࠡp th ti về, s촡ng mai ti đến sớm để dọn dẹp thấy cửa bị cạy mở, lng n䲳ng rang như bo một điềm khng may sẽ đến, vội vᴣ mở cửa ra nhn thẳng vo b젪n trong thế l tượng nữ thần đ bị đ࣡nh cắp, cố trấn an tinh thần ti gọi điện đến UBND X,họ tới để xem x䣩t sự tnh rồi bắt tay vo điều tra”. Cửa th젡p Po Rome bị cạy Bc cũng đ nᣳi “khng biết sao từ thập nin 70 đến nay th䪡p đ xảy ra biết bao vụ trộm cắp”. Thấy b㠡c vui vẻ ti hỏi hon cảnh gia đ䠬nh cũng như lương phạn trng coi di tch quốc gia. B䭡c điềm đạm trả lời “ Lương phạn g đu ch좡u ơi! Một thng được một triệu ba, bc phải lᡠm ở ngoi thm để chăm lo cuộc sống gia đબnh” Ti hỏi bc qua vụ việc n䡠y người ta c bắt bc đền kh㡴ng? B!c gật đầu, ci gật đầu của bc lᡠm ti nghẹn ngo v䠠 xt xa. Ngy trước, nghe n㠳i người trng coi thp của vương quốc Champa xưa, họ c䡳 ruộng đất rộng lớn để canh tc, mọi thứ được ưu tin rất nhiều, nhưng sau n᪠y th thể chế ấy khng c촲n nữa, ruộng đất bị tịch thu, họ lại trắng tay, cuộc sống ngho đi buộc họ phải kiếm kế sinh nhai, việc tr賴ng coi thp cũng lơ l đi rất nhiều. Thiết nghĩ, lương ba cọc ba đồng như bᠡc bảo vệ trng coi thp Po Rome được nh䡠 nước cng nhận l di t䠭ch quốc gia, qua vụ mất pho tượng thần ny lm sao ࠴ng c thể đền nổi đy? Trong c㢡c lng Chăm xưa kia vốn bnh yପn thế nhưng mấy năm gần đy hiện tượng trộm cắp đang honh h⠠nh, mỗi lần gh qua cc palei, hay ngồi qu顡n cafe th tin đầu tin lọt v쪠o tai l bị mất trộm, hết ch đến gೠ, cướp giật…Hết thứ để nui sống th bọn trộm lại chuyển sang cướp niềm tin. Mất đi một pho tượng n䬳 khng đơn thuần l một vật cổ c䠳 gi trị vật chất bnh thường, nᬳ l cả linh hồn của dn tộc. Thࢡp bị tu sửa Mất đi một pho tượng n khng đơn thuần l㴠 một vật cổ c gi trị vật chất b㡬nh thường, n l cả linh hồn của d㠢n tộc. Qua vụ việc mất pho tượng thần linh Champa ti nhớ cu thơ trong Ariya gleng anak “ Bhian drep ngap ralo pieh pak khing ka thraong”, đ䢳 l giai đoạn m vương quốc Champa đang hỗn loạn, niềm tin bị đࠡnh mất khng biết đu l䢠 hướng tốt đẹp để lm chốn nương thn, điều mất mࢡt ấy l yếu tố khng trഡnh khỏi. Ti xin php b䩡c bảo vệ ra về khi trời sắp rơi những giọt lệ xt thương cho thn phận Po Rome. Những c㢢u thơ trong Ariya gleng anak đ m ảnh t㡴i suốt đường về. Ja Hatai Theo Gulpataom.com

“United We’re Cham” July 12, 2013 Dear all, On behalf of Sacramento Cham Youths, we would like to thank everyone for the dedication of your time, participation, support, and donation in the 8th Annual Champa Youth Camp that took place at Rancho Seco Park in Sacramento, California on July 5th to 7th of 2013. The purpose of this camping event is for Cham youths and families getting together, having fun, meeting and making new friends regardless of religious affiliation, organization, distance, and age. At first, we thought there wouldn't be many people show up due to long holiday weekend. People could choose taking their kids to other places for fun instead but they decided to come to the 8th Annual Champa Youth Camp in Sacramento. This made us believe that all of you have the same thought as we do that getting together with Cham people is more important than spending time at other places. People not only showed up but they were also very cooperative. They partici- pated in all the games, sang Cham songs, and danced traditional Cham dances. They also enjoyed eating authentic Cham foods. People were getting along very well at the campsite. This truly makes us even happier because all of our hard works are well worth it. Once again we would like to thank everyone who drove and flew to Sacramento from far places like Los Ange- les, southern california cities, San Jose, Modesto, Patterson, Washington, Hawaii, and Alaska states. We also would like to thank the Cham Community of Sacramento for helping and preparing lunch for the whole Camp. Last but not least, we would like to thank everyone that helped raise money for this camping event. We would not do it successfully without your support and contribution. We hope you will continue to support and contribute to the Champa Youth Camping in the future regardless of wherever place it will be taken. Best regards, Kayden Phu & Sacramento Cham Youth Team July 12, 2013 Knh goi Người Chăm Thn Thương Thay mặt Thanh Thiếu Ni�n Champa tại Sacramento, chng ti ch괢n thnh cảm ơn tất cả mọi người đ bỏ nhiều thời gian, cࣴng sức v chi ph để đến dự Trại H୨ lần thứ tm của Thanh Thiếu Nin Champa được tổ chức tại Rancho Seco Park a thủ phủ Sacramento, California, Hoa Kỳ từ ng᪠y 5 đến ngy 7 thng 7 năm 2013. Mục đ࡭ch của trại h l tạo th蠪m cơ hội cho thế hệ trẻ Champa v những gia đnh đến gần nhau cହng chung vui, lm quen, kết thm bạn mới dહ khng cng t乴n gio, hội đon, địa phương, hay tuổi tᠡc. Chng ti tưang rằng sẽ kh괴ng nhiều người đến tham dự v đy l좠 dịp Lễ lớn cuối tuần của Mỹ (Independence Day) thường th mọi người cha con ci đi chơi những chổ kh졡c vui hơn. Tuy nhin rất đng người Chăm đ괣 đến tham dự hội trại với chủ đề ‘oРn Kết Chng ta l Nguời Chăm’. ꠐiều ny lm cho ch࠺ng ti tin rằng mọi người c c䳹ng một suy nghĩ l ‘đến trại h Champa vui với người Chăm lਠ nghĩa nhất’. Mọi người khng chỉ đến chung vui m� hết lng ho quyện c⠹ng nhau chơi cc tr chơi, hᲡt Chăm v ma Chăm. Mọi người đຣ rất vui khi được thưang thức cc mn ăn truyền thống Chăm. Mọi người sinh hoạt vui vẻ v᳠ ha đồng lm ch⠺ng ti vui lay v kh䠴ng uổng bao cng sức chuẩn bị cho trại h năm nay. Một lần nữa ch䨺ng ti chn th䢠nh cảm ơn tất cả mọi người đ li xe hay bay đến Sacramento từ nhiều nơi như Los Angeles v㡠 vng phụ cận, San Jose, Modesto, Patterson... hay từ tiểu bang Washington, Hawaii, v Alaska. Ch頺ng ti cũng khng qu䴪n cảm ơn cộng đồng Chăm Sacramento đ gip đỡ thanh ni㺪n v c một bữa ăn trưa Chăm thật đặm đೠ bản sắc. Theo đ chng t㺴i cũng xin cảm ơn mọi người đ hảo tm đ㢳ng gp gy qũy cho chương tr㢬nh trại h Champa. Trại h sẽ kh訴ng thnh cng tốt đẹp nếu khഴng c sự đng g㳳p nhiệt tnh của mọi người. Chng t캴i hy vọng v mong muốn rằng mọi người sẽ tiếp tục ủng hộ hết lng cho Trại Hನ Champa trong tương lai, khng cần biết Trại H Champa sẽ được tổ chức nơi đ䨢u. Knh Mến Ph B�nh Khả v tất cả thanh thiếu nin Champa Sacramento <h> Danh sડch ủng hộ Trại h 2013 Below is a list of contributors to the 8th Annual Champa Youth Camp in Sacramento 2013 1. Tan Quang & Thuy Luu (Sacramento) $50 2. Tan Lam & Loan Luu (Sacramento) $50 3. Dang Quoc Huy (Tracy) $50 4. Cham Muslim organization (San Jose) $400 5. Mr. Luu Quang Sang & wife (Sacramento) $50 6. Thanh Ngoc Co & family (San Jose) $100 7. Duong Nhu Ngoc & Qua Dinh Nam (Sacramento) $50 8. Nguyen, Phao family (Alaska) $200 9. Tai Dai An family (LA) $100 10. Nguyen, Hau family (LA) $100 11. Thanh, Si family $50 12. Tu, Qasim family (LA) $50 13. Duong Tan An & Dung (Sacramento) $50 14. Chau Van Thu & Lieu family (Sacramento) $50 15. Mr. Thanh Phu Ba $30 16. Phuc Truong & Binh Duong (Sacramento) $50 17. Mai & Don family $20 18. Ba, Ali family (San Jose) $40 19. Ba, Trung Tuyen family (San Jose) $60 20. Ba, Mong Huy family (San Jose) $40 21. Tuan Dang & Phuong Duong( Seatle) $50 22. Mai & Thanh family $50 23. Hoa Luu & Truong Dong family (Sacramento) $50 24. Kit & Tu Duong family (Sacramento) $60 25. Da & Quang Kieu family (Sacramento) $20 26. Hali Lam & Thi (Pensylvania) $50 27. Thuy Truong & Sara Don (Pennsylvania) $50 28. Khiem Truong & Trang (Pennsylvania) $50 29. Thanh Pa (Ve) (Pennsylvania) $50 30. Mr. Ba, Dong family (Sacramento) $40 31. Tu, Cong Nhuong family (LA) $20 32. Mr. Thach Ngoc Xuan & Giai family (Modesto) $50 33. Chinh Kieu & Truc Luu (Sacramento) $50 34. Ba, Van Thieu family (San Jose) $50 35. Dao, Van Hien family (San Jose) $50 36. Mr. Phu,Van Luu family (Sacramento) $100 37. Trang & Khanh Kieu (San Jose) $50 38. Mrs. Lai $20 39. Mrs. Bao family $100 40. Ariya Chau (Sacramento) $40 41. Kayden Phu & Lillian Chau (Sacramento) $50 42. Sang Luu Jr. & Quynh family (Sacramento) $100 43. Son Truong & Vy Quang (Sacramento) $50

Những người dn lng Ph⠺ Long, x Đại Thắng, huyện Đại Lộc, Quảng Nam vẫn cn nhớ như in buổi s㲡ng ngy 23/7/1997, khi cậu b Nguyễn Văn Nੴng (sinh năm 1983) đo được bức tượng bằng vng tại khu vực g࠲ Đồi thuộc thn Ph Long. 亠 Hơn 15 năm tr4i qua kể từ ngy bức tượng thần Siva bằngvࠠng- bảo vật v4 gi của quốc gia độc nhất v nhị - được thu hồi vᴠ trưng by tại bảo tng Quảng Nam. Nhưng ࠭t ai biết được cu chuyện của gia đnh t⬬m thấy bức tượng qu hiếm ny. Họ đ� từng rơi vo vng lao lಽ v hnh trࠬnh truy tm bức tượng ny gian nan đến mức n젠o... L phc hay họa? Cຢu chuyện trở thnh tỷ ph của cậu bຩ 14 tuổi Nguyễn Văn Nng tr l亠ng Ph Long 1, x Đại Thắng, huyện Đại Lộc, Quảng Nam c꣡ch đy hơn 15 năm đến by giờ người l⢠ng vẫn nhớ như in. C người tiếc nuối, c người lắc đầu bảo “ph㳺c họa - họa phc” biết đu mꢠ lường! ng KԬnh chỉ khu đất nơi đo được bức tượng cổ bằng vng Để tận tường cࠢu chuyện ly kỳ, PV lần giở h ng trăm trang hồ sơ của vụ n, v tận mắt chứng kiến bức tượng đang được trưng bᠠy tại Bảo tng Quảng Nam, rồi tm đến gia đବnh cậu b tỷ ph năm xưa để麠nghec"u chuyện thần may mắn g cửa v sau đ堳 l những thng ngࡠy vướng vo vng lao lಽ m như nhiều người bảo chnh lời nguyền của bức tượngୠvngthần Siva đࠣ khiến kẻ tm thấy phải gnh chịu hậu họa... Giữa trưa nắng졠vngmắt cuối thࠡng 6, ti tm về l䬠ng Ph Long, Đại Lộc. Hỏi chuyện xưa, nhiều người dn lꢠng Ph Long 1 lắc đầu bảo: Hồi đ ai cũng nghĩ lộc trời đ곣i gia đnh cậu b N쩴ng. Nhưng lộc đu chẳng thấy, chỉ thấy sau đ gia đⳬnh bị t tội, nay th họ đang l鬢m vo cảnh khốn kh thuộc diện hộ ngh೨o của x. Cha con ng Nguyễn Văn K㴬nh (1953) giờ vẫn chưa thể qun niềm hạnh phc ngập tr꺠n kể từ giy pht đ⺠o được bức tượng bằngv ng. “Vo khoảng 8 giờ sng ngࡠy 23/7/1997 cả nh tui qua dự đm cưới của người chࡡu họ th thằng con tui l Nguyễn Văn N젴ng (1983), thấy ci my rᡠ phế liệu của đứa chu để ở gc nh᳠ nn mượn ra đồi sau nh rꠠ thử cho vui” - ng Kinh nhớ lại. Trongl䠺c r thử trn khu đất đồi sau nhઠ th Nng nghe m촡y r bo cࡳ kim loại trong lng đất nn N⪴ng gọi cho ng L Chờ - người tr䪺 cng thn đang c鴳 mặt tại đ để đo gi㠺p. Khi ng Chờ đo s䠢u khoảng 60cm th pht hiện 1 hũ bằng bạc đ졣 bị vỡ, bn trong c một bức tượng h곬nh đầu người bằng kim loại muvࠠng. Hơn 30 pht h hục đꬠo, cuối cng cả Nng v鴠 ng Chờ cũng đưa được bức tượng mu䠠vnglࠪn mặt đất. V thấy bức tượng mu젠vngnࠪn ng L Chờ bảo N䪴ng để ng đem về nh cất. Thấy 䠴ng Chờ ngang nhin chiếm bức tượng mnh phꬡt hiện được, nn Nng chạy về nh괠 bo với cha mnh. Nghe vậy, ᬴ng Knh chạy ra th gặp 쬴ng Chờ đang cầm bức tượng. ng KԬnh bảo ng Chờ đưa lại bức tượng v ch䬭nh con ng tm thấy trong vườn nh䬠 mnh để đưa về cất giữ. Lng qu젪 dậy sng Lấy lại bức tượng bằngv㠠ngđưa về nh cất giấu, chỉ mấy tiếng sau tin gia đnh ng K촬nh đo được bức tượng quའnhanhch3ng truyền đi. Người dn trong lng rồng rắn k⠩o đến xem bức tượng. V người đến qu đ존ng nn cha con ng K괬nh đem giấu, khng cho xem. Thng tin bức tượng䴠vngcổ qu࠽ hiếm được tm thấy khiến giới săn tm đồ cổ c쬡c nơi đổ về. 4 ngy sau, sng 27/7/1997, Trần Linh vࡠ Nguyễn Văn Vĩnh, tr Duy Ph, huyện Duy Xuy꺪n, Quảng Nam sau khi tận mắt xem được bức tượng bằngv ngcủa cha con 4ng Knh nn đ쪣 gặp v giới thiệu Nguyễn Đăng Tiến (1966) cn gọi Tiến “đầu bạc”, tr಺ Điện Minh, Điện Bn cng trong tỉnh. Sau khi xem bức tượng๠vng, Tiến “đầu bạc” ra gi 15 lượngࡠvng. Cha con ng Kബnh đồng bn, nhưng �ng L Chờ người cng đ깠o bức tượng với Nng khng đồng 䴽 bn với gi đᡳ. Bức tượng cổ thần Siva bằng vng do cha con ng Kബnh đo được ở khu đồi ở lng Ph࠺ Long x Đại Thắng, Đại Lộc Quảng Nam vo năm 1997. Sau khi bị thu hồi, bức tượng được trưng b㠠y tại bảo tng Quảng Nam. Qua hm sau, hai đối tượng săn mua đồ cổ lഠ V Bổn v Trần Qu堽 (cng tr Duy Xuy麪n) khi nghe tin cha con ng Nguyễn Văn Knh c䬳 bức tượng cổ nn tm đến nhꬠ anh Nguyễn Văn Anh (hay cn gọi l Ch⠭n mm) tr th㺴n Ph Đa, Duy Thu, huyện Duy Xuyn lꪠ b con với ng Kബnh nhờ để Anh lin hệ mua gip bức tượng. Hơn 2 ng꺠y sau, đến 29/7/1997, Nguyễn Văn Anh ra Đ Nẵng tm đến nhଠ ng Nguyễn Văn Trung (tr kiệt 7, Ho亠ng Diệu, Đ Nẵng) v gặp ࠴ng Nguyễn Văn Knh đang tạm tr tại đ캢y v sợ ở qu kh쪴ng an ton với bức tượngvࠠng. Qua bn tnh, ୴ng Anh khuyn ng K괬nh từ từ xem gi cả thế no rồi mới bᠡn, khng nn b䪡n vội. Sau thất bại lần mua đầu tin, Nguyễn Đăng Tiến thấy một mnh khꬴng “kham” nổi việc mua bức tượng nn rủ Nguyễn Đnh Bằng (1957) trꬺ quận Hải Chu, TP. Đ Nẵng c⠹ng gp vốn để mua bằng được bức tượngv㠠ngqu= hiếm ny. Tuy nhin, trong lần gặp nઠy hai bn vẫn chưa thống nhất được gi cả nꡪn ng Knh hẹn Bằng v䬠 Tiến đến 2/8/1997 tiếp tục bn thảo về gi cả. V࡬ biết đy l bức tượng cổ v⠴ gi sợ người khc mua, nᡪn khi thấy Nguyễn Văn Anh đến gặp ng Knh để hỏi về bức tượng, Bằng sợ Anh giới thiệu cho người kh䬡c mua nn đ cho Anh 900 USD gọi l꣠ ph “bịt miệng”. Với số tiền nhận được từ Bằng, ng Anh kh�ng mi giới cho Bổn v Qu䠽 nữa. Đng thời gian đ hẹn, K꣬nh, Bằng, Tiến gặp nhau tại nh Nguyễn Văn Trung. Tại đy, ࢴng Knh đ đồng 죽 bn bức tượng với gi 60 lượngᡠvngvࠠ hẹn sng hm sau sẽ mang giao bức tượng. Sᴡng ngy 3/8/1997, Nguyễn Văn Knh vଠ con trai đầu l Nguyễn Văn Nhn cࢹng Trần Quang Vĩnh (người cng thn) “鴡p tải” tượng cổ trn từ nh ra Đꠠ Nẵng để bn cho Bằng v Tiến. Tuy nhiᠪn, khi tiến hnh giao bức tượng th gia đବnh ng Knh đổi 䬽 v đi giಡ 75 lượngv ngmới chịu b!n. Thấy gia đnh ng K촬nh đổi , cả Bằng v Tiến tiếp tục thương lượng v� ci gi cuối c᡹ng l 68 lượngvࠠngv gia đnh ng K촬nh đồng giao bức tượng qu v� nhậnvng. Cn tiếp... ಠ Theo Vietnamnet (news.zing.vn)

*Lời đầu ti*n: Cc bạn đều l người ngoᠠi cuộc, ti khng thể n䴠o p đặt mọi người nn hay kh᪴ng nn tin ai. Hy chọn lựa niềm tin nếu bạn thật sự thấy nꣳ hợp l. Ti viết Note n�y với tất cả tm huyết để mọi người hiểu r mⵠ đnh gi đ᡺ng sự việc lm xm vừa qua. 鹠 Ti biết rất nhiều người chưa hề đọc qua những notes quan trọng của ti như note "Giải tr䴬nh vấn đề lin quan vụ n", "Ch꡺ng ti cần sự mạnh dạn tố co tội phạm"; chuy䡪n n kỳ 1, kỳ 2. M đᠣ phn xt tiᩪu cực, ngờ vực việc lm của ti hoặc vội ủng hộ tഴi. Nhiều người thứ nhất v, hiếu kỳ, thứ 2 l tnh bạn hữu, thứ 3 vବ c hiềm khch m㭠 chọn "phe phi" - ti nghĩ như thế lᴠ khng nn, m䪠 lại c thể gy tổn thương cho c㢡c nạn nhn, cho ti hay thậm chⴭ cho bị co (nếu ti giả dối) khi chưa thật sự đọc vᴠ hiểu. C2n đy l tường thuật lại tất cả diễn biến từ trước đến giờ, t⠴i hy vọng cc bạn đủ sng suốt để nhận biết vấn đề: ᡠ I) Jaya v từng giai đoạn sự vụ: - Thng 5/2012,tức cᠡch đy 1 năm, trn mục HOME facebook t⪴i xuất hiện hng loạt ảnh sex do một friend trong list của ti, tപn Eva Ruoi comment ln hnh ấy "Đꬠo đy hả". Khi thấy được, việc đầu tin l⪠ ti lin hệ với người con trai trong h䪬nh ngay để dẹp hnh đ xuống, v쳬 để lu lan truyền thật xấu cho hnh ảnh con g⬡i Chăm ni ring v㪠 x hội Chăm ni chung. (đọc trong chuy㳪n n kỳ 1) => Trước vụ đᠳ th n Ken đ씣 gy ra hng loạt tai tiếng với c⠡c vụ quấy nhiễu, cắt ghp hnh ảnh, văng tục với nhiều người con g鬡i lẫn anh em trong Hội Đồng Hương. - Th!ng 5/2013,t4i nhận được lời chia sẻ của một người thn rằng bị tn ⪔n Ken hm hiếp cch đ㡢y 2 ngy (Đọc chuyn ડn kỳ 2) - Ngay sau đ3 ti mới lựa chọn việc đưa ln mạng facebook để cộng đồng g䪳p trường hợp ấy th n�n lm g? Thବ ti được nhận rất nhiều sự ủng hộ từ pha mọi người. L䭺c ấy ti chưa hề nhắc tn 䪔n Ken trong đấy. => Như "c3 tật giật mnh"- tr젪n Facebook Ken xuất hiện dng status "Mỗi con ch đều cⳳ tiếng sủa ring...chỉ c con ch곳 ny cứ sủa một tiếng sủa....cy ngࢢy đo sợ chết đứng". Nếu như khng phải hắn l鴠m bậy th cần chi quan tm đến status của t좴i m giật nẩy mnh vଠ cố gắng tỏ vẻ như vậy? - Status 2: Sau khi nhận được tin hắn đe dọa một nạn nh"n ti c ghi l䳪n mạng rằng nếu cn ti diễn th⡬ tn sẽ đăng tin ln với tꪪn đầy đủ v khun mặt. => Tiếp tục nhận được thഡch thức - Số điện thoại 01674829881: chủ nhn tn Vọng gọi đến⪠đi lấy mạng ti. ⴠ Rồi lần lượt cc Notes v status của tᠴi xuất hiện sau đnhư mọi người đều biết, c㠲n những người chưa đọc th c thể t쳬m hiểu trong mục NOTES của ti. II) Lời bao biện của Ken với anh chị em v䠠 bạn b của hắn nhằm đnh lạc hướng dư luận:衠 1) "Jaya v c hiềm kh쳭ch, tranh gi với ti mᴠ by tr nhằm b಴i nhọ ti" => Tranh ai? Ai tranh? (y䠪u cầu ni r) 㵠 2)"Chỉ c3 1 người tố co, m Jaya dựng chuyện nhiều người tố cᠡo để lm lung ly mọi người nhờ vࢠo danh tiếng của hắn. Cn đm đơn tố c⢡o tội hiếp dm l Đ⠠o, Đo chấp nhận quan hệ với ti mഠ tự dưng đm đơn kiện ti hiếp dⴢm" => kh4ng phải 1 m lࠠ7 người tố co, trong 7 đ cᳳ 5 đơn tố co chnh thức v᭠ 2 đơn khng chnh thức. Đ䭠okh4ng kiện tội bị hm hiếpm㠠 kiện v bị đe dọa tống tiền, bị đưa ln mạng facebook lẫn mạng rao vặt để b쪴i nhọ, gy khủng hoảng thần kinh, danh dự cho Đo.⠠ 3) "Jaya bắt p cc nạn nh顢n ghi đơn tố co": => 5/7 người đᠳ ti chưa hề quen, chưa hề tiếp xc lần n亠o. Họ chủ động tm đến ti v촠 tố co qua email hoặc facebook -CA cᠳ thể xc minh nếu cần. Vụ việc họ được CA mời ln lấy lời khai cũng kh᪴ng hề c sự dnh l㭭u g đến ti v촠 trong đơn c dấu mộc của CA: "T㠴i cam đoan những nội dung tố co trn l᪠ sự thật, v sẽ hon toࠠn chịu mọi trch nhiệm trước php luật với lời khai của mᡬnh. K tn...." � 4)"Bằng chứng đ"u? Chưa c bằng chứng sao dm tố c㡡o ti." => Thứ 1: Về vấn đề n䠠y cc chị em nữ thử đặt mnh v᬴ hon cảnh bị hm hiếp thử đi, cࣳ bnh tĩnh dm chạy ngay đến bệnh viện để kh졡m phụ khoa v ghi đơn tố co ngay trong ngࡠy? Hay cc bạn gi sẽ tổn thương tinh thần, sợ hᡣi, bất lực, đau đớn, tủi nhục...m phải thời gian di mới dࠡm đứng ln khi c người đứng ra tố c곡o. M nếu c như vậy đi chăng nữa th೬ n lại h h㲩t rằng đ l sự tự nguyện. H㠣y đặt mnh v t촬nh huống để cảm nhận thay v chỉ nghe thng tin một chiều. Vả lại...c촡c bạn chỉ nghe n ni l㳠 ko c bằng chứng thi m㴠, chứ đu phải bn tổ điều tra n⪳i. Tại sao đ vội tin m chửi bới t㠴i?Thứ 2: Hnh vi dng m๣ tấu uy hiếp đ c nh㳢n chứng v tang chứng. Thứ 3: C࠴ng an đ tm thấy CMND được 㬔n Ken - Đồng lm giả nhằm thực hiện mưu đồ đen tối. TỔNG KẾT: ࠠNếu đủ sng suốt cc bạn rất dễ nhận thấy đᡢy l hnh vi một tࠪn tội phạm đang sợ hi v d㠹ng nhiều l lẽ lệch lạc thiếu logic hng đoạt được sự ủng hộ của dư luận.�Thay v ngay từ đầu nếu cho rằng mnhbị "vu khống" th쬬 hắn ta đ đm đơn kiện t㢴i từ cch đy 1 thᢡng rồi chứ khng trốn chui trốn nhủi như con chuột chũi ku gọi mọi người m䪹 qung tin hắn v lᠠm nhiều điều đin khng kh깡c. Inra Jaya

TS Quang Can I. Thng tin về Hội Thảo quốc tế “Ngn ngữ học Việt Nam trong bối cảnh hội nhập v䴠 đổi mới” tại H Nội ngy thứ Bảy 11/5/13. Hội Thảo Quốc Tế về: “Ng࠴n ngữ học Việt Nam trong bối cảnh Đổi mới v Hội Nhập” gồm 244 bo cࡡo. Trong số đ c 14 b㳡o co của cc đại biểu quốc tế đến từ cᡡc nước Anh, Mỹ, Canada, Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Thi Lan, Lo. Tᠳm tắt đ in cng bố trong ng㴠y hội thảo. Chi tiết v ton văn cࠡc bo co sẽ in trong Kỹ yếu hội thảo. Bᡡo co được thực hiện trong 5 tiểu ban: (TB1) L luận ng᭴n ngữ (Theoretical linguistics), (TB2) Ngn ngữ v văn h䠳a (language and culture), (TB3) Ngn ngữ cc d䡢n tộc thiểu số v chnh sୡch ngn ngữ (Ethnic languages and language policies), (TB4) Giảng dạy tiếng việt v Ngoại ngữ (Language education: Vietnamese and foreign languages), (TB5) Việt ngữ học (Vietnamese linguistic studies). Mỗi tiểu ban ban tổ chức chọn 12 b䠠i tiu biểu bo cꡡo v thảo luận trong 15- 30 pht vຠ cho mỗi bi. C 3 bೡo co lin quan đến ng᪴n ngữ Cham. Khch mời trong nước khoảng 250 đại biểu, khch nước ngoᡠi gồm 14 chuyn gia từ Mỹ, c, Nhật, Trung Quốc, Lꚠo… cng khoảng 100 khch mời c顡c ban ngnh lin quan tại Hઠ Nội. Hội thảo diển ra vo ngy thứ Bảy 11/5/13 tại hội trường ch࠭nh của Viện hn lm khoa học xࢣ hội Việt Nam, 01 Liễu Giai, Quận Ba Đnh, H Nội. Hội Thảo sẽ c젳 tổng kết bo co cho chᡭnh phủ để c những điều chỉnh cần thiết những vấn đề vế luật php, quy định v㡠 chnh sch thưc hiện li�n quan đến ngn ngữ. TS Quảng Đại Cẩn bo c䡡o v thảo luận tập trung vo cࠡc vấn đề: Hệ thống văn tự AT truyền thống v chế biến l gࠬ? l một, v ngộ nhận lࠠ khc nhau do c hay kh᳴ng c 3 vần. Ba vần ny l㠠 g m c젳 thể biến AT truyền thống thnh chế biến? Về cần thiết đưa tiếng Cham ln cấp 2 vઠ 3, đo tạo gio viࡪn, bin soạn gio trꡬnh, v cơ sở vật chất để pht triển. Do t࡭nh hợp l v đồng bộ với x� hội hiện hnh, AT Chuẩn của BBSSCC hiện nay l hợp l࠽ phổ thng hơn cả. II. Thng tin v䴠 kết quả lm việc tại tỉnh Ninh Thuận: Cc buổi lࡠm việc ngy Thứ Tư 14/5/13 với thn hࢠo nhn sĩ, tr thức Cham đang c⭴ng tc trong cc cấp, ngᡠnh trong tỉnh Ninh Thuận lin quan đến chủ đề. Khẳng định vai tr của Trung T겢m Gio Dục Dn tộc trong cᢴng cuộc pht triển gio dục tiếng Cham, đᡠo tạo gio vin tiếng Cham, sự đ᪺ng đắn của Chuẩn ha Akhar Thrah Cham của Ban Bin Soạn s㪡ch Chữ Cham vo năm 1990, sự thật về Hội Thảo Kuala Lumpur 2006, v hồ sơ để đưa tiếng Cham vࠠo dạy cấp trung học v trung tm giࢡo dục thường xuyn. Kết quả: chng ta cần c꺳 cơ quan như thế để pht triển cc mặt của tiếng Cham đᡡp ứng với sự pht triển hiện đại của x hội Cham, về từ vựng cấu tr᣺c trong giao tiếp… Chuẩn Akhar Thrah cần được luật ha l ph㠡p lệnh của nh nước, cc đơn vị giࡡo dục phải chấp hnh nghim. Chuẩn Latinh cần cળ để mở đường cho giao tiếp viết trn internet… TTGDDT với sự hướng dẫn của UBND tỉnh Ninh Thuận, đ nộp những hồ sơ cần thiết th꣡ng 5/13, đang chờ sự ph duyệt của Bộ Gio Dục để thực hiện. Phꡲng nghin cứu ngn ngữ c괡c dn tộc thiểu số Việt Nam, Viện ngn ngữ sẽ phối hợp với Bộ Giⴡo Dục, Trung tm nghin Cứu Gi⪡o Dục Dn Tộc, UBND v Sở Gi⠡o Dục Tỉnh Ninh Bnh Thuận, để thc đẩy tiến tr캬nh thực hiện chương trnh tiếng Cham nhanh v đ젺ng hướng. III. TS Quảng Đại Cẩn ni chuyện với sinh vin Cham Thứ S㪡u ngy 17/5/13. Gồm cc TS vࡠ ThS Cham (Hầu hết đều co bận, nếu rảnh sẽ đến dự): ThS. Bo Văn Tuy, ThS. Quảng Đại Đạt, vᡠ khoảng 20 vin chức, sinh vin Cham sinh sống, lꪠm việc, v học tập tại Si G࠲n đến dự. Buổi trao đổi thn tnh, cởi mở, 1.Ph⬡t triển học bổng quốc tế đối với sinh vin Chăm, tạo nguồn nhn lực bậc cao cho Cham? 2.Tꢬnh trạng đang chết của ngn ngữ Chăm thực trạng v giải ph䠡p 3.Akhar Thrah Cham truyền thống v Phổ Thng, giống, khഡc nhau thế no? 4.Bo cࡡo hội thảo khoa học quốc tế về ngn ngữ Chăm tại H Nội. 1. Nếu c䠳 thể SV Cham nn đi du học tại Hoa Kỳ, một hệ thống gio dục vꡠ x hội năng động. SV du học tại Hoa Kỳ gp phần l㳠m biến đổi x hội, v dụ x㭣 hội Trung Quốc, Việt Nam (so với cc nước cộng sản khc), cᡡc nước Hồi Gio, cch mạng Hoa Lᡠi… Nn tập ch v꺠o cc học bổng vừa sức đối với SV Cham như: APLP (Asia Pacific Leadership Program/ đo tạo leader cho Chᠢu Thai Bnh Dương từ 1960 – 9 thng từ th졡ng 8 đến thng 5- http://www.eastwestcenter.org/education/asia-pacific-leadership-program/what-the-aplp). Khi nhận được học bổng APLP c thể tᳬm nguồn học bổng khc để học tiếp Master hay PhD. C thể tham khảo c᳡c nguồn khc từ ThS B Văn Tuy vᡠ Quảng Đại Tuyn (SV Sau Đại Học tại Đại Học Hawaii, trong chương trnh Ford Foundation vꬠ East West Center Hoa Kỳ). Hin nay nếu ai c Toefl 500 muốn du học tự t곺c, một số chương trinh Master tại ĐH Hawaii, lin hệ với Can Quang để lm hồ sơ (điều kiện c꠳ Toefl trn 500 v c꠳ khả năng tự lập). 2. Tiếng Cham đang chết (Theo Viện Ngữ Học Ma H- SIL, m騠u vng), do sự giao tiếp trong cộng đồng v gia đࠬnh bị ph vỡ. Giao tiếp xuyn thế hệ giữa cha mẹ, con c᪡i v chu chắt thường khࡴng thng suốt do hạn chế về từ vựng, thiếu v kh䠴ng chuẩn. Giao tiếp viết trn mạng hạn chế do người Cham khng c괳 chuẩn ngn ngữ (Akhar Thrah v Latinh, lu䠴n cải nhau v khng lắng nghe giới chuyപn mn, c tr䳡ch nhiệm). Chuẩn văn tự v từ vựng chưa c. Chuẩn Akhar Thrah vೠ Latinh chưa c. Giao tiếp tiếng Cham l điều kiện đủ để tiếng Cham kh㠴ng chết chưa được ch đ꽺ng mức. Giảng dạy tiếng Cham trong nh trường l điều kiện cần cũng chưa phࠡt triển đng mức cần thiết. Cần đưa chương trnh tiếng Cham lꬪn cấp trung học v đại học như dự định của chnh phủ. Cୡc phương tiện hỗ trợ, nghe nhn, thng tin đại ch촺ng khc bằng tiếng Cham cũng cn nhiều hạn chế, như internet, bᲡo, đi, truyền hnh. 3. Sự khଡc biệt Akhat Thrah truyền thống v phổ thng lഠ khng c như một 䳭t người từng hiểu. Ni nhiều, tranh cải nhiều về Akhat Thrah truyền thống, phổ thng l㴠 do (1) hạn chế về hiểu biết Akhar Thrah; (2) hạn chế về kiến thức ngn ngữ học. Theo kết luận của Hi Thảo Kuala Lumpur: loại bỏ 3 vần: (1) poh gak; (2) croh aw kh䴴ng darsa; (3) baluw đi với darsa dar dwa th AT phổ thng của BBSSCC th촠nh AT truyền thống. Do đ 3 vần ny quyết định t㠭nh chất của AT đang dạy-học trong nh trường, như một t người ngộ nhận lୠ chế biến hay lai căng. Kết luận: AT truyền thống hay phổ thng l một, chỉ kh䠡c nhau do c thm ba vần kể tr㪪n. Ba vần ny l gࠬ m khi cộng vo AT truyền thống thࠬ thnh AT lai căng? Đ ch೭nh l nguyn tắc đણ c từ lu trong Akhar Thrah Cham đ㢣 được pht hoạ trong HT Kuala Lumpur: “Baluw dnh cho ᠢm trầm [di], khng baluw dഠnh cho m trắc [ngắn]… m trầm [d⢠i] viết khng c baluw l䳠 cch viết khng nghiᴪm tc”. Do vậy khi chng ta thể hiện sự bất đồng qu꺡 mức cần thiết cho thấy chng ta chưa hiểu hết Akhar Thrah, hy học nhiều nữa, ꣡p dụng vo thi ca, văn học, v sࠡng tc nhiều th sự ngộ nhận sẽ giảm vᬠ sẽ khng cn bất đ䲴ng nữa. HY ÁP DỤNG TIẾNG CHAM, CHỮ CHAM VO ĐỜI SỐNG HẰNG NGY, TRUYỀN DẠY CHO NGƯỜI CHƯA BIẾT, KHNG NԊN TRANH ĐNG TRANH GIỎI. Nếu anh đںng, giỏi thật sự, đồng bo, chnh phủ sẽ tự đ୴ng nghe v lm theo anh. Ai đ࠳ cần thống nhất th phải theo đng quy tr캬nh: Trnh đề n thống nhất 졢m vị, vần, từ, cu no, cho Trung T⠢m Gio Dục Dn Tộc, để họ đề xuất với UBND Tỉnh, vᢠ Bộ thnh lập Hội Đồng Thẩm định v thực hiện. 4. Th࠴ng bo về HT quốc tế “Ngn ngữ Việt Nam trong bối cảnh đổi mới vᴠ hội nhập” ngy 11/5/13 tại Viện Hn Lࠢm Khoa Học X Hội Việt Nam, H Nội. Do kh㠴ng c thời gian nn phần n㪠y được lướt qua trong buổi thảo luận. Xin xem Kỹ yếu HT QT lần 2, hay trong face group ny https://www.facebook.com/groups/537760046274285/ File: MDchuanhoaBBS.ppt v MdBBS4HTNN2VN1.doc. Thảo luận tại HT liࠪn quan đến bo co của TS Quảng Đại Cẩn gồm cᡡc chnh: Hệ thống văn tự AT truyền thống v� phổ thng l một, ngộ nhận l䠠 khc nhau do c hay kh᳴ng c 3 vần. Cả hai đều khng sai do đ㴣 được sử dụng trong một thời điểm nhất định. Do tnh hợp l v� đồng bộ với x hội hiện hnh AT Chuẩn của BBSSCC hiện nay l㠠 hợp l hơn cả. Bổ sung, điều chỉnh khi cần v theo đ�ng quy trnh chuẩn ha quy định của Bộ Gi쳡o Dục. Chương trnh 5 năm tiểu học được chuyn gia bilingual education xem l쪠 chương trnh monolingual, đơn ngữ hay đồng ha. Phải k쳩o di ln 12 năm hết bậc trung học hay hơn thબ mới được xem l chương trnh multilingual, đa ngữ, hay bảo tồn tiếng mẹ đẻ. Do đଳ tiếng Cham phải được pht triển ln cấp 2 v᪠ 3 ngay để đp ứng được mục tiu của cộng đồng v᪠ chnh phủ l bảo tồn, ph�t triển tiếng Cham. Ngộ nhận, v bất đồng qu mức cần thiết do thiếu thࡴng tin hoặc thnh kiến. Khi đ hiểu rࣵ AT rồi th bất đồng v m젢u thuẫn sẽ tự tiu tan. Hy học truyền b꣡ AT v ứng dụng nhiều, lắng nghe nhiều kiến phản hồi từ cộng đồng sẽ cཱི tiến bộ v tiếng Cham chữ Cham sẽ pht triển. VI. TS Quảng Đại Cẩn giải đࡡp những cu hỏi thắc mắc của sinh vin Cham: Thứ S⪡u ngy 17/5/13. Cc cࡢu hỏi v trao đổi với sinh vin Cham của TS Quảng Đại Cẩn được tường trબnh: Cc cu hỏi thắc mắc của SV (Nhiều cᢢu hỏi trng , xin trả lời chung). V齬 thời gian họp mặt c hạn, sự chuẩn bị chưa chu đo, n㡪n sự trao đổi chưa tot được hết . Một số thắc mắc vὠ kiến cũng c thể sẽ kh�ng thể hiện được hết mong bạn đọc gp bổ sung. C㽡c hỏi đp được thể hiện như sau: 1. Bộ chữ AT của Cham cũng giống như bộ chữ của Hn Quốc đều do vua lập ra vᠠ lưu truyền đến nay. Chữ Hn cho đến nay khng thay đổi vഠ đ đưa đất nước Hn ph㠡t triển, vậy tại sao chữ Cham Cei khng chọn chuẩn theo đng như c亡ch đy 200 năm, trong cc văn bản Ho⡠ng Gia Pangduranga? Ngn ngữ l phương tiện giao tiếp ph䠡t triển khng ngừng về m vị, từ vựng, cấu tr䢺c, v ngữ nghĩa để đp ứng nhu cầu giao tiếp hằng ngࡠy của một cộng đồng, x hội thăng tiến. Nhu cầu giao tiếp trao đổi thng tin ph㴡t triển khng ngừng trong một x hội nhất định. Nếu n䣳 khng đp ứng được th䡬 lập tức bị thay thế bởi một phương tiện giao tiếp khc thuận tiện hơn. Chng ta đang nẳi chuyện với nhau bằng tiếng Việt l một v dụ điển h୬nh cho sự khng đp ứng được nhu cầu giao tiếp của tiếng Cham v䡠 “bị” thay thế bởi tiếng Việt. Chuẩn l lm cho tiếng Cham hࠠnh chức giao tiếp hiệu quả trong ton cộng đồng cả giao tiếp ni vೠ viết. Đối với chữ Hn: C chuẩn hӳa. Văn tự no cũng khng ngoại lệ, nếu muốn phഡt triển, phải language planning. Bảng chữ ci tiếng Hn được cᠴng bố v dng đầu ti๪n năm 1446 bao gồm 28 con chữ bao gồm 7 k hiệu ghi nguyn �m, 17 k hiệu ghi phụ m v� 4 k hiệu phụ. Vua Sejong (Thế Tng) kh�ng sng tc ra tất cả 28 chữ mᡠ dựa trn một số chữ cơ bản để phi sinh ra cꡡc chữ ci tiếp theo sau ny. Nhưng trong quᠡ trnh hnh th쬠nh v pht triển, chữ Triều Tiࡪn được cải biến, chỉ cn c 24 con chữ vⳠ cho đến nay l 21 nguyn ઢm (10 nguyn m đơn) vꢠ 19 phụ m. Tn Hangeul do nh⪠ nghin cứu tiếng Hn Ju Si-kyung tạo ra vꠠ được sử dụng từ năm 1913 v sử dụng một bảng chữ ci gồm 51 k࡭ tự, 24 k tự đơn v 27 k� tự kp như ngy nay. Những con số kh頡c nhau từ 28 k tự đơn thnh 51 (bao gồm 24 k� tự đơn) ni ln sự thay đổi: Ch㪭nh l chọn chuẩn để c một đất nước Hೠn pht triển như hm nay. Chuẩn chᴭnh tả Akhar Thrah l lm cho AT Cham chuyển tải được hết ࠽ nghĩa của lời ni, m tả được hết c㴡c m vị khi n biến đổi vⳠ gy khu biệt nghĩa. Nh ngữ học căn cứ v⠠o cc yếu tố (nt) khu biệt nghĩa để định nghĩa ᩢm vị của một ngn ngữ. 19 tr thức Cham h䭠ng đầu đ thất bại trong giảng dạy chữ Cham năm 1964-1975. Chnh họ c㭹ng với Lưu Qu Tn, Thi�n Sanh Cảnh, Lm Gia Tịnh…, đ chuẩn ch⣭nh tả cho cặp “gak lak” (viết 1 kiểu m đọc thnh 2 kiểu c࠳ hai nghĩa- v nhiều cặp như vậy nữa) cho AT Cham, vẫn thất bại. Họ thấy cần chuẩn cho 194 vần nữa (tương tự kiểu gak-lak) như đ tổng kết v࣠o năm 1990 để c thể hồi sinh tiếng Cham v chữ Cham như h㠴m nay. Nhờ n m Cham c㠲n c “ci” để m㡠 bất đồng. Cei l nh chuyࠪn mn c tr䳡ch nhiệm trong lĩnh vực ny, Cei khng chọn nhưng cള quyền v phải đnh giࡡ lại cc chuẩn của Cham để cộng đồng Cham thấy v chọn ra cᠡi cần thiết đng đắn để Cham pht triển. Đꡳ l chuẩn dễ nhất, đơn giản v ch࠭nh xc nhất để mọi người dễ tiếp cận, phổ biến v trao đổi tiếng Cham: Chᠭnh chuẩn đang giảng dạy hiện nay l hơp l. Nếu muốn chọn chuẩn khཡc, th phải theo đng quy tr캬nh chuẩn ha văn tự như quy định của Bộ Gio Dục (li㡪n hệ Trung Tm Gio Dục D⡢n Tộc để biết thm chi tiết v được gi꠺p đỡ). Khng nn c䪳 những pht ngn tiᴪu cực thể hiện thiếu hiểu biết v khng đem lại kết quả gബ. 2. Hội Thảo Kuala Lumpur (HTKL) 2006 đ chỉ ra 7 điểm sai lầm trong sch gi㡡o trnh của BBSSCC. Vậy tại sao từ 2006 đến nay m Trung T젢m Gio Dục DnTộc (TTGDDT) khᢴng tổ chức một cuộc hội thảo thỏa đng để trả lời cho cộng đồng Chăm về 7 điểm ấy trong hội thảo HTKL v việc cải biᠪn của BBSSCC. Về 7 sai lầm đưa ra trong HTKL l sự ngộ nhận của những người khng cള chuyn mn trong lĩnh vực nghi괪n cứu. Điều ny đ được trả lời ngay trong web sapcham, năm 2006 trong b࣠i “Khi qut về sự chỉnh l᡽ chữ Cham Akhar Thrah” c đăng trong Tạp Ch Ngoại ngữ, tin học v㭠 gio dục số 9, 2007, Trường Đại Học Ngoại Ngữ Tin Học Huflit. Đọc kỹ ton văn bᠡo co HT quốc tế ngn ngữ tại Hᴠ Nội của TS Quảng Đại Cẩn sẽ r (Minh định thnh quả chuẩn h堳a chữ Cham Akhar Thrah của Ban Bin Soạn Sch Chữ Cham tỉnh Thuận Hải). Mời cꡡc bạn xem lại. Tại Hội Thảo ở Phanrang ngy 7/2/2007 để trả lời yu cầu thay sડch gio khoa tiếng Cham của HTKL 2006, thứ trưởng Đặng Huỳnh Mai, cho mọi người chứng minh 3 vần (poh gak, croh aw khng darsa, baluw với darsa dardwa) lᴠ khng c trước năm 1978. Chỉ c䳳 2 người (TS Thnh Phần v Sử Văn Ngọc) cho lࠠ khng c, c䳲n tất cả những người khc đều c bằng chứng, văn bản chᳩp tay, hay bản in, từ điển trước 1978 c 3 vần nu tr㪪n. Căn cứ vo đ mೠ thứ trưởng kết luận khng thay sch cho đến khi c䡳 nghin cứu mới. Chnh vậy n꭪n việc tổ chức hội thảo nữa để đnh chnh sự ngộ nhận của HTKL (do thiếu kiến thức chuy�n ngnh) l kh࠴ng cần thiết. Điều ny cũng đ được đề cập, thảo luận v࣠ biểu quyết trước năm 1990. Khi chưa vững, mới học hay mới nghe ni về AT th tranh cải rất hăng về 3 vần n㬠y. Khi giỏi AT rồi th tức khắc biết ngay ba vần đ đ쳣 c truớc khi BBSSCC ra đời, v biết ngay 3 vần n㠠y cũng l AT truyền thống. Lẽ no AT truyền thống + 3 vần truyền thống = AT chế biến hay lai căng??? Do vậy cho nࠪn AT đang dạy trong nh trường cũng chnh lୠ AT truyền thống. Khi khng c chuy䳪n mn (khng biết 䴢m tố, ngữ tố v hậu tố l gࠬ) th nhn g쬠 ha cuốc, nhn tr㬢u ha b l㲠 điều tự nhin. Chng ta, cộng đồng Cham cần tha thứ v꺠 gip họ điền khuyết thng tin để h괳a giải ngộ nhận chứ khng phải tiếp tục tổ chức những hội thảo mới ha giải được ngộ nhận xuất ph䳡t từ thiếu thng tin. 3. Tại sao chọn chuẩn trong từ điển Aymonier Cabaton 1906 m kh䠴ng trong cc văn bản khc? Theo như bᡠi viết của Cei Cẩn th “Chuẩn Chăm hiện nay, BBSSCC xong 1990 (l đ젣 chuẩn), v nhm Po Dharma qua HTKL 2006 muốn chọn lại chuẩn cೡch đy 200 năm bằng cch bỏ 3 vần trong hệ thống đ⡣ chuẩn của BBSSCC. Vậy theo hướng của Cei tại sao khng chọn chuẩn 200 năm trước của tổ tin để lại m䪠 lại chọn chuẩn 1990 của BBSSCC. Cu ny đ⠣ c giải đp kỹ trong b㡡o co HT quốc tế ngy 11/5/13 tại Hᠠ Nội: Khi chọn chuẩn cho một ngn ngữ th kh䬴ng thể chọn văn bản ny bỏ văn bản khc mࡠ l hầu hết cc văn bản chࡩp tay, ấn phẩm của AT Cham c thể tiếp cận đều được tập hợp v xem x㠩t. Hầu hết tất cả cc kiểu viết AT Cham đều c thể hiện trong Từ Điển Aymonier Cabaton 1906 do đᳳ việc xem AC l tư liệu chnh, quan trọng lୠ hợp l để chọn chuẩn. Ni trong Ho�ng Gia Pangduranga (HGP) l khng cള 3 vần đ khi m mọi người kh㠴ng ai thấy văn bản (HGP) th khng kh촡c g kết luận khng c촳 bằng chứng, khng thuyết phục. Ba vần ny đ䠣 được tổ tin ta sử dụng. Đối chiếu với cc nhꡳm ngữ cng họ Chamic hay Malayopolinesien như Malay, Tagalog (Philippine) đều thấy tương đồng v hợp l頽. Chnh v vậy m� chuẩn đang dng trn 25 năm nay l骠 rất hợp l. 4. Theo như Cei thảo luận về ngn ngữ chết v� sống của dn tộc th Cei c⬳ ni khng giao tiếp đồng nghĩa với ng㴴n ngữ Chăm sẽ chết dần nhưng số lượng học v giao tiếp bằng chữ viết của BBSSCC rất t chỉ giới hạn ở học sinh tiểu học kh୴ng bao trm x hội Chăm trong khi đ飳 chữ Chăm truyền thống được sử dụng rất nhiều trong văn ha dn tộc v㢠 giải php no cho giới trẻ trong việc học chữ viết dᠢn tộc. “Chữ Cham truyền thống được sử dụng rất nhiều trong văn ha dn tộc”: c㢡c em nn phn biệt bản chꢩp tay, ấn bản AT cổ đ c kh㳴ng c nghĩa l đang sử dụng giao tiếp v㠬 nghĩa của mỗi từ trong văn bản cổ đều phải tra từ điển. Chữ Hn, Nm cᴳ nhiều khng? người đọc c tra từ điển kh䳴ng? C ai dng H㹡n Nm để giao tiếp khng (Chữ H䴡n, Nm đ chết). AT Cham c䣡ch đy 200 năm cũng vậy, đ chết v⣬ khng dng để giao tiếp. Để hiểu điều n习y cần c chuyn m㪴n hay sự tinh tế một t, v cần nhiều thời gian giải th�ch, sẽ trao đổi vo một dịp khc. Tham khảo thࡪm “Ci chết của một ngn ngữ: Tiếng Việt Sᴠi Gn cũ”. Hệ thống AT bao trm x⹣ hội Cham l g: TS Quang Cẩn kh଴ng phn biệt truyền thống hay chuẩn ha, phổ th⳴ng (thực ra AT Cham l một v khଡc nhau chỉ c 3 vần hay c v㳠 khng thể hiện ngắn di). Nhưng nếu c䠡c bạn muốn phn biệt, xin cho cc bạn một bức tranh: AT chuẩn dạy trong trường từ năm 1978 tại Ninh Thuận v⡠ Bnh Thuận, c trong ph쳡t thanh, truyền hnh v tạp ch젭 của chnh phủ. Từ năm 1990 đến nay bnh qu�n 10 ngn người học mỗi năm với trn 300 giડo vin dạy. Đy lꢠ mn tự chọn, học sinh c quyền kh䳴ng học. Từ 2003 đến nay 100% học sinh cc lng Cham học tiếng Cham. AT truyền thống (khᠴng thể hiện dấu m di) được dạy cho sinh vi⠪n Cham dưới một trăm người hằng năm, cc chức sắc Cham dưới một trăm người dng trong cṡc lễ truyền thống Cham. Vi trăm so với hằng vạn người l gࠬ cc bạn tự hiểu. Giải php cho cᡡc bạn l khng tranh cải, học hệ thống nഠo cũng được, nn viết thư hay nhật k nhiều v꽠 nghe người khc hiểu văn bản mnh viết ra thế nᬠo th sẽ biết l n젪n học, phổ biến AT no. 5. Theo như Cei ni sẽ xin ph೩p được mở chương trnh dạy tiếng Chăm cấp II,III vậy nếu được mở th sẽ chọn gi쬡o trnh no ? nếu chọn gi젡o trnh của BBS th người Chăm c쬲n mấy ai biết về Chăm, về văn ha về lịch sử dn tộc Chăm v㢬 rằng chữ Chăm lun đi song song v nằm trong văn h䠳a dn tộc Chăm. Theo như ti cⴳ đọc trn Champaka l Cei kết luận cuốn sꠡch “Ngn ngữ Chăm-Thực trạng v giải ph䠡p” chỉ l cuốn sch “đọc xong th࡬ c thể lm giấy lộn (giấy để đi tiểu tiện)” vậy tại sao Cei lại kết luận như thế trong khi c㠡c vị trong cuốn sch ấy l những chuyᠪn gia hng đầu của Chăm về văn ha Chăm. Theo như t೴i nghĩ nếu ngn ngữ Chăm được dạy trong cc trường cấp II, III v䡠 sẽ lấy gio trnh chuẩn của BBS để giảng dạy thᬬ điều đ c n㳪n hay khng v rằng hai hệ thống ng䬴n ngữ chưa được thống nhất v tạm gọi l đang tranh chấp vậy Cei nghĩ thế nࠠo? Cu ny c⠳ 3 , lần lượt từng một: (1) Gi�o trnh của BBSSCC th người Cham c쬲n mấy ai biết về Cham. Hm của em lའ gio trnh của BBSSCC kh᬴ng chứa văn ha v ng㠴n ngữ Cham. Ti l một trong những người từng bi䠪n soạn v thiết kế gio tr࡬nh: l một cng việc đലi hỏi chuyn mn rất cao. Khi đ괳 trong nhm bin soạn c㪳 một chuyn gia của Bộ Gio Dục vꡠ một chuyn gia UNICEF (nước ngoi) b꠪n cạnh. Họ xem xt đnh gi顡 v chọn lọc từng từ vựng, cấu trc cຢu, độ di của văn bản, từng nt vẽ của k੪n hnh, độ lớn của hnh, chữ rất thận trọng. G쬭ao trnh cũng nhằm vo hai ti젪u ch: mục tiu bảo tồn văn h�a, ngn ngữ dn tộc hay đồng h䢳a. Gio trnh BBSSCC đang dᬹng l bảo tồn cho nn dung lượng văn hળa Cham rất nhiều. Nếu ni l gi㠡o trnh BBSSCC hiện nay lm cho học sinh qu젪n cội nguồn th nn cho biết cụ thể b쪠i no? lớp mấy? Tất cả đều ni về sinh hoạt trong gia đ೬nh, thn lng Cham, về c䠡c nhạc cụ Cham, về cc lễ hội Cham, về truyền thống Cham… Nều khng đồng ᴽ với cch lm của BBSSCC thᠬ cc bạn cần chuyn m᪴n về Curriculum and Instruction Studies (nghin cứu về chương trnh giảng dạy) vꬠ bin soạn gio trꡬnh tốt hơn để người Cham chọn lựa. Trước khi ch nn cꪳ chuyn mn về l괣nh vực ny (bin soạn giડo trnh) thạc sĩ hay tiến sĩ, v ch젪 nn cụ thể để người ta c thể sữa chửa được. (2) Đọc xong th곬 c thể lm giấy lộn đi tiểu tiện: Cei qu㠽 trọng những người quan tm đến ngn ngữ văn hⴳa Cham, khng bao giờ ni những từ như thế. Nghi䳪n cứu của người ta d hay d dở, cũng đ鹡ng ghi nhận v cng sức họ đ촣 bỏ ra. Cei chỉ gp khi người ta y㽪u cầu, cn khng th⴬ chỉ khen. Sự kiện “giấy tiểu tiện” được Champaka nu ln vꪠ lắp đi lắp lại. Cei đ c thư ri㳪ng cho họ, Abdul Karim Lộ Trung Cn v Po Dharma đề nghị đ⠭nh chnh v Cei kh�ng ni hay viết như vậy. Họ khng trả lời (v㴠o face: Kawm tuơk tuak kataap akhar Cham sẽ r). C䵡c em c thể thấy cch ứng xử tương tự trong Champaka: chỉ v㡬 ngộ nhận do mnh thiếu thng tin m촠 đ quy chụp bao nhiu người tốt (muốn n㪳i ln sự thật, khng theo sự ngộ nhận của CPK) l괠 đội ngũ bt chiến (ĐNBC)…. [ĐNBC tập ch v꺠o vấn đề lin quan đến đấu tranh dn chủ vꢠ chnh thức được thnh lập v�o thứ Tư 9/1/2012, cch đy một năm, chứ khᢴng phải chuyện AT Cham cch đy 7 năm]. (3) “Hai hệ thống ngᢴn ngữ đang tranh chấp”: Khng ai tranh chấp nếu P Dharma v䴠 Champaka khng tranh đng v亠 ln n BBSSCC lꡠ ph hoại v những người khᠴng theo sự ngộ nhận của HTKL l “đội ngũ bt chiến”. Chອnh tả AT đang dạy trong nh trường đ được đồng thuận của đồng b࣠o Cham tỉnh Thuận Hải, thng qua biểu quyết v Hội thảo lần cuối để chọn văn tự bi䠪n soạn sch gio khoa năm 1990. Sau năm 2006 cᡳ tranh chấp, ngộ nhận. Năm 2007 Hội đồng thẩm định kết luận l hợp l vའ tiếp tục sử dụng. Cho d nhiều lần Champaka v Po Dharma l頪n n chnh tả AT đang d᭹ng hiện nay l lai căng, phổ thng hay phഡ hoại, nhưng 100% học sinh Cham gồm trn 10 ngn người vẫn đăng k꠽ học hằng năm d l m頴n tự chọn (họ c thể nghỉ học bất cứ lc n㺠o). 20 ngn phụ huynh vẫn ủng hộ v yࠪu cầu đưa hệ thống ny ln dạy cấp trung học vઠ đại học. Năm 2013 TS Quảng Đại Cẩn chnh thức khẳng định thnh quả chuẩn h�a AT Cham của BBSSCC l hợp l tại Hội thảo quốc tế về ngུn ngữ học ở H Nội. TS Quang Cẩn tiếp tục lm việc cụ thể với TTGDDT vࠠ Tỉnh Ninh Thuận để đưa chương trnh tiếng Cham vo cấp 2, 3 v젠 Trung tm gio dục thường xuy⡪n. ng cũng nԪu ln trong Hội Thảo quốc tế rằng sự ph phꪡn của HTKL 2006 l một ngộ nhn của những người thiếu chuyࢪn mn. Cho nn n䪳i l AT Cham đang cn tranh chấp lಠ khng đng. Hai hệ thống đều đ人ng, khng mu thuẩn nhau, đều l䢠 AT truyền thống, ai ginh ti đഺng, anh sai l người đ chưa th೴ng hiểu về AT. V hơn 30 năm qua khng P촴 Dhia no hay ai khiếu nại g về AT của BBSSCC trong nhଠ trường. P Dhia Hn Đ䡴 khẳng định: “Hơn 30 năm nay vẫn vậy, c ai ni g㳬 đu? Akhar thei thei ngui bisiam, ji mưthao gơp jⴴi!”. 6. Chng ta nn cꪴng bố tư liệu Hong gia v nếu c࠳ thể dng tư liệu Hong gia để l頠m chuẩn trong việc chuẩn ha chữ Chăm hiện nay v rằng trong tất cả c㬡c văn bản qua lại giữa vua v cc quan lại luࡴn c quy tắc v chuẩn mực nhất định. L㠠m sao cc bạn biết HGP l chuẩn mực? khi nᠳ chưa được cng bố? C phải bạn đang s䳡ng tc? Nghin cứu l᪠ ni chuyện trn bằng chứng v㪠 cơ sở dữ liệu. Đ c giải đ㳡p: Chọn chuẩn l xem xt tất cả c੡c tư liệu để liệt k ra tất cả cc kiểu viết của tất cả cꡡc vần. Cc chuyn gia sẽ r᪠ xt v chọn kiểu viết hợp l頽 của từng vần một, được đồng bo biểu quyết v hội đồng thẩm định th࠴ng qua. Năm 1990 đ lm đ㠺ng như vậy. Hy đọc lại kỹ văn bản trong HGP (nếu c thể), cấu tr㳺c m trong từ điển AC 1906 v tự kiểm tra tr⠬nh độ chữ Cham AT của mnh qua cc c졢u hỏi sau sẽ khng thắc mắc tại sao khng chọn c䴡i ny hay ci kia lࡠm chuẩn: (1)Chữ Chăm Akhar Thrah Chuẩn ha trong nh trường v㠠 chữ Cham AT truyền thống khc nhau thế no? Inư Akhar? Takai Akhar? ᠂m tiết (vần)? (2)Nhm Lưu Qu T㽢n, Thin Sanh Cảnh, đ chuẩn bao nhi꣪u chữ ci Cham- Viết giống nhau khi đọc khc nhau kiểu gak-lak: Bao nhiᡪu chữ ci? Tn chữ c᪡i đ l g㠬? (3)Akhar Thrah truyền thống trước 1906 v Akhar Thrah sau ny trong Từ điển G. Moussay 1971 c࠳ bao nhiu phụ m cuối khꢴng được sử dụng (Phụ m cuối c trong AC nhưng kh⳴ng c trong GM)? Bao nhiu v㪠 tn gọi l g꠬? (4)AT Cham c bao nhiu tiền tố, trung tố, hậu tố? T㪪n gọi l g, nghĩa như thế nଠo? Mỗi ngữ tố cho hai v dụ c trong từ điển? (5)Trong 2 từ điển tr�n m , ⴪ c (baluw) ngắn di kh㠴ng? Nếu c cho hai v dụ? (6)Nguy㭪n tắc vng lin quan đến “baluw vઠ trắc trầm [ngắn di]” no mࠠ HTKL 2006 pht hiện v BBSSCC triệt để tuᠢn theo trong luật chnh tả của mnh? C�u trả lời c thể gởi đến cho TS Can Quang, sẽ c thưởng cho người c㳳 trả lời đng v gởi sớm nhất. Sẽ c꠳ đp n cho người cᡳ yu cầu (lin lạc qua email). (Cꪢu hỏi 2,3,4,5 l điều kiện tốt nghiệp của Gio sinh Cham tại Sư Phạm Ninh Thuận). 7. Theo như Cei nࡳi ngn ngữ Chăm sẽ được dạy ln cấp II, III nhưng hiện nay cộng đồng Chăm chưa đồng 䪽 sẽ sử dụng hệ thống ngn ngữ no do đ䠳 Cei với vai tr l TS ng⠴n ngữ học v xin đề xuất do đ Cei cần phải xin Bộ Giೡo Dục tổ chức một cuộc thảo để giải quyết vấn đề đang tranh ci về ngn ngữ hiện nay. Đ㴣 c trả lời trong phần trước. Tranh cải do ngộ nhận của một số người thiếu thng tin về ng㴴n ngữ học v chưa thực sự thng hiểu về Akhar Thrah. Viện hഠn lm khoa học x hội, Viện ng⣴n ngữ đ lin tiếp mở nhiều Hội thảo về ng㪴n ngữ mời cc chuyn gia về ngữ học Cham n᪳i về AT Cham, thế nhưng khng ai tham dự? Nếu những người ngộ nhận cn cho l䲠 mnh đng th캬 hy liện hệ với TTGDDT, Bộ Gio Dục, Viện Ng㡴n ngữ họ sẽ gip tiếng ni của c곡c bạn được thế giới lắng nghe. 8. Tại sao chng ta khng học thẳng AT c괡c chức sắc đang sử dụng lun m phải hoc AT BBS chứ? C䠲n nếu chng ta cứ học theo BBS th những người học sau nꬠy sẽ gặp những kh khăn trong việc tiếp nối akhar tapuk của cha ng để bảo tồn.Ch㴺ng ta nn c suy nghĩ học AT truyền thống kh곴ng kh hay dễ hơn BBS m học AT truyền thống th㠬 chng ta c thể tiếp cận ngay akhar tapuk của cha 곴ng để lại m ko vấp phải một số kh khăn. Theo Giೡo Sư Khả Knh, học chữ BBS khng đọc được s�ch ng b? C䠢u ny đ trả lời nhiều lần: Chữ AT BBS kh࣡c AT truyền thống thế no đến nỗi khng đọc được AT truyền thống? Inư akhar vഠ takai akhar giống nhau tuyệt đối. Vần AT BBS bao trm tất cả cc vần truyền thống cộng th顪m ba vần cơ bản đang bị ngộ nhận hoặc xuyn tạc l (BBS chế tạo). Trong sꠡch gio khoa của học sinh c lu᳴n những vần xưa nay trong bản đối chiếu (sch gio viᡪn 1, 2, 3, 4 v 5) v c࠳ dạy trong chương trnh lớp 5, phần Hakum xap (Ngữ Php). Do vậy tất cả c졡c vần trong truyền thống đều nằm trọn trong chương trnh tiếng Cham tiểu học. NẾU AI Đ T쓌M THẤY VẦN TRUYỀN THỐNG NO KHNG ĐƯỢC DẠY HAY ĐỀ CẬP TRONG SCH GIAO KHOA CỦA BBSSCC XIN NU RA CHO ĐỒNG BʀO, GIO VIJN CHAM CNG XEM. Do đٳ cho rằng học chữ Cham AT BBS sẽ kh khăn hay khng đọc được AT truyền thống l㴠 sự ngộ nhận (do thiếu thng tin), biạ đặt hay xuyn tạc (do th䪠nh kiến). Đua phl wa Ysa hu dai dong ka harei ni. Đua phl abih d䴴m yut mai pajrưng yoom. Damưưn oh gook abih drei su-uh ka akhar, xap Cham. Ppachm binhuơl hadei gook abih adei xa-ai. Chn th䢠nh cm ơn bc Ysa đᡣ ti trợ cho cuộc gặp mặt ny. Cࠡm ơn tất cả cc bạn đến dự. Tiếc l khᠴng gặp hết những bạn quan tm đến chữ Cham, tiếng Cham. Mong gặp tất cả cc bạn lần sau. Honolulu, 31/5/13

NVTPHCM- Chiều ngy 16.6, tại phng trಠ Giai Điệu Xanh ở quận Tn Ph, TP.HCM đ⺣ diễn ra buổi giới thiệu tập thơGiữa hai khoảng trống(NXB Thanh Ni*n) của nh thơ trẻ người Chăm Kiều Maily, do Quỹ hỗ trợ Văn chương & cuộc sống ti trợ xuất bản thࠡng 5.2013. Mặc d9 trời mưa to, đường ngập nước, nhưng gần 60 người đ đến chc mừng đứa con tinh thần đầu ti㺪n của Kiều Maily. Một con số m theo nh thơ Inrasara, người tổ chức vࠠ dẫn chương trnh, l ngo젠i sức mong đợi. Nhiều gương mặt quen thuộc trong l ng thơ cc thế hệ đ gᣳp mặt: Phan Hong, Duy Bằng, Đng Nguyപn, Trần Mai Hường, Phng Hiệu, Jalau Anưk, Tuệ Nguyn,… Chiếm phần đ骴ng trong khn phng lᲠ cc bạn trẻ yu thơ, chủ yếu l᪠ người Chăm đang học tập, lm việc tại TP.HCM. Đặc biệt, người cha của Kiều Maily từ Phan Rang cũng đ v࣠o chc mừng con gi, với niềm hạnh ph꡺c v xc động của một đấng sinh thຠnh. Ngoi ra cn cಳ sự hiện diện của kỹ sư Dương Khnh - gi lᠠng người Chămtại TP.HCM Nh thơ trẻ Kiều Maily tặng hoa cho cha Chương tr,nh mở đầu bằng điệu Ma mừng của dn tộc Chăm thật tươi vui, quyến rũ.ꢠSau phần giới thiệu của nh thơ - MC Inrasara, nh thơ Phan Hoࠠng - Uỷ vin Ban Chấp hnh, Trưởng ban Nhꠠ văn trẻ Hội Nh văn TP.HCM đ ph࣡t biểu chc mừng sự ra đời của tập thơGiữa hai khoảng trống. ꠠ Tiếp bước nh thơ Inrasara, cng với những nh๠ thơ trẻ Đồng Chung Tử,Tr䠠 Vigia, Jalau Anưk, Tuệ Nguyn,Trꠠ Ma Hani,… Kiều Maily đang gp phần lm gi㠠u c thm l㪠ng thơ Chăm trn thi đn. Sinh trưởng tại Ninh Thuận, Kiều Maily tốt nghiệp Trường cao đẳng Phꠡt thanh - truyền hnh ở TP.HCM, d l칠m thơ đ lu nhưng chị mới xuất hiện gần một năm trở lại đ㢢y v nhanh chng tr೬nh lng tập thơ đầu tay, mang lại niềm hy vọng về một ti năng thơ đầy hứa hẹn... Kiều Maily chia sẻ về sự ra đời của Giữa hai khoảng trống Nhࠠ thơ Jalau Anưk pht biểu Cᠡc nh thơ, đồng nghiệp v người thࠢn của Kiều Maily đ lần lượt pht biểu v㡠 trnh by những b젠i thơ ấn tượng trong tậpGiữa hai khoảng trống. Ngo i thơ cn c những bⳠi ht, vũ điệu Chăm được cc bạn trẻ biểu diễn khᡡ sinh động. Một số bạn cn mua thơ Kiều Maily để tặng cho bạn đọc l sinh vi⠪n người Chăm… Sự am hiểu su sắc về văn học Chăm ni chung vⳠ tc giả Kiều Maily ni riᳪng của nh thơ - MC Inrasara cũng đ gࣳp phần quan trọng cho sự thnh cng của buổi giới thiệu tập thơഠGiữa hai khoảng trống. theo nhavantphcm.com.vn

Chó hú bu?i tr?a Tác gi?: qu?ng ??i gi?i Lúc nh? tôi thích ?i câu cá l?m ch? nh?t nào c?ng ?i .hôm ???c ngh? tôi xin ba ?i câu cá, ba tôi h?i :”mày ?i câu ? ?âu ?“ d? g?n nhà ông t? lát ák ba. “?! G?n ?ó thôi ??ng qua g?n cây mít” ,sao v?y ba? ”ng??i ta nói ?n c?p mít thì mày tính làm sao nh? ?ó c?m” con bi?t r?i! Lulu ?i thôi .su?t m?t bu?i sáng lèo phèo tr? ???c con cá nào.?ang b?c mình tr?t nh? ra m?y ??a b?n nói qua ch? cây mít có nhi?u con cá to l?m? , Th? là l?i c?i ??n ch? ?ó . cây mít kà lulu ch? ?ó câu mát ?ó ?i thui! ,tôi t? ngh? ...tr?i cây mít to th? này mà tr? có trái nào ,ch?c không có ai nói mình ?n c?p ?au nh? !,ng?i xu?ng câu,câu su?t c? bu?i tr?a mà tr? ???c con nào b?c,v?a câu v?a ch?i m?y th?ng b?n,” m?y th?ng này ch?i mình ?ây mà” ,m?t lát sau ??t nhiên lulu hú lên nó c? hú và nhìn lên cây mít ,?ang lúc b?c tôi héc lên mày im ?i lulu” nh? ai ?ó ?ang ti?n l?i g?n” ,nó lùi l?i g?n tôi và c? hú nh? v?y ,tôi c? nhìn v? phía tr??c tr? th?y gì c?,b?t ch?t có cái gì ?ó thoáng qua m?t l?n...l?n n?a, hình nh? là bóng c?a m?t ng??i ?àn bà ?ang bé ??a con thì ph?i? Bi?n m?t trong choát lát , tôi t? an ?i mình ch?c là ?o giác thui! ,lát sau nghe vân v?n ?âu ?ây ti?ng m?t ??a tr? khóc....?m ?m...! ,tôi ngh?:tr?i !tr?a n?ng th? này mà ai b?m con ?i bi?t n?a? bà m? c?t ti?ng ru con “con ?i ! m? không s? gì h?t m? ch? s? c?c chì ,v?i roi mây” . nghe xong tim tôi nh? mu?n r?t ra , b?ng d?ng gió th?i ngày càng m?nh ,làm cho tôi xù lông gà tôi b?t ??u th?y s? ,tôi l?y c?n câu ??nh v? nhà ,tr?i ?! c?n câu ?ang run ..run.. tôi nghi! là con cá nào ?ó dính zùi,tôi c? gi?t th?t m?nh nh?ng không ???c,càng gi?t m?nh thì nó c? kéo vào.....anh...h?..!,cái con nh? này ,mày làm gi?t mình tao mày...!,qua ?ây làm chi? ba kêu anh ?i ?n c?m kà...tao bi?t zùi! . nh? em h?i:” su?t bu?i tr?a ,mà không có con cá nào h?! i tr?i anh nhìn kìa móc câu dính vào cành cây kìa! N?y gi? ?ang kéo cái này ák h?n? v? thui anh ba ?ang ch? ?ó”,? thì v?, tr?i ngh? quê ghê .v? nhà không dám k? v?i ba , th? là ?n c?m xong tôi ch?y sang nhà ông ngo?i ch?i ,tôi ngh?: s?n ti?n k? luôn chuy?n bu?i tr?a nay, vì ông ngo?i là th?y cúng nên bi?t nhi?u chuy?n trong làng l?m ,nh?t là ba cái chuy?n l? h?i tr?a nay ,tôi k? cho ông nghe ,ông nói :”cháu g?p ma zùi ?ó” tr?i thi?t không ngo?i?” ?? ông k? cháu nghe cách ?ây m?y n?m thì nhà ông t? lát có ??a con gái, c? mà không m?t thì gi? g?n 33 tu?i r?i,tu?i tr? l? d?i mang b?u, b? ng??i yêu b? ,c? ngh? qu?n ,cây mít là n?i c? t? t? n?m n?m ?y ,t?t c? nh?ng gì cháu nghe và th?y là c? ??y.” nghe xong x?ng tóc gá ,ngh? ??n là rùn ...mình,à! Ngo?i ?i! cháu không hi?u sao lulu nó hú v?y? nó c?ng th?y h? ngo?i? ,lulu không nh?ng th?y mà còn th?y rõ h?n cháu n?a .cháu bi?t không loài chó là c?n v? trung thành nh?t c?a loài ng??i ,nó xua ?i nh?ng r?i ro,không may c?a loài ng??i, ??c bi?t loài chó th?y ng??i th? gi?i c?i âm thì nó báo cho loài ng??i ??ng th?i còn b?o v? ?? tránh ?i ?i?u không may ?ó .cháu bi?t không khi l?y máu con chó bôi lên m?t , t?i bu?i ?ám tan ng??i ch?m thì s? nhìn th?y m?i ho?t ??ng c?a th? gi?i c?i âm và truy?n này ngo?i ch? k? cháu nghe thôi ??ng b?t tr??c gì c?, vì ngo?i ?ã th?y nhi?u tr??ng h?p nh?ng ng??i mà làm nh? th? này không có k?t qu? t?t ??p gì c?:”không ch?t thì c?ng b? ?iên n?ng” v?y h? ngo?i? “?”. Thôi mây cho cháu ?êu s?i dây bùa không thì b? ‘c? b?t ?i bé con cho c? luôn r?i...haha...”ngo?i này z?n hoài ! Ch?ng ngày hôm sau ông ngo?i ?i cúng t?i cây mít ?? siu h?n ng??i ?àn bà ?ó . The end

B