Ngôi Nhà Cộng Đồng Champa – Giấc Mơ Thành Hiện Thực

Ngôi Nhà C?ng ??ng Champa – Gi?c M? Thành Hi?n Th?c

“M? m?t mái nhà
N?i ch?a ???c c? h?n ta và H?n Tháp".

Vâng, gi?c m? ?y luôn hi?n di?n trong m?i tâm h?n Cham. M?t mái nhà, n?i h?i t?, tr?ng bày nh?ng m?nh v?n di s?n v?n hóa v?n minh Cham, ?i?m ??n cho bà con anh ch? em Cham, và c? nh?ng ng??i yêu v?n hóa Cham tìm v?. M?t mái nhà, n?i tìm v? ngu?n c?i cho nh?ng cánh chim non tr??ng thành n?i ??t khách. M?t mái nhà cho các c? già thong th? ?ón hoàng hôn.

Nhi?u th? h? tr??c ?ã m?, h?n 10 n?m tr??c Ch? Linh c?ng ?ã m?t l?n m? “Nhà V?n Hóa Champa – 2006”. Và hôm nay H?i V?n Hóa Truy?n Th?ng Champa USA ?ã và ?ang hóa gi?c m? ?y thành hi?n th?c: Ngôi Nhà C?ng ??ng Champa.

M?y ngày này c?ng ??ng Cham Sacramento xôn xao tranh mua khu ??t vàng b? hoang gi? lòng thành ph?. Cái khó là h? b?t ph?i gi?i quy?t trong vòng 1 tu?n mà Cham ch?ng m?y ng??i có s?n ti?n trong ngân hàng. Xoay s? toát m? hôi v?n thi?u 1/4 giá tr?. T??ng ch?ng nh? không th?, phút cu?i m?t t?m lòng Cham g?i v? cho m??n mi?n phí ?? hoàn t?t h? s?. Không khí nh? bùng v?. C?ng ??ng khá nghèo, ?a ph?n là ng??i già, thanh niên, tr? con, và m?t vài c?p v? ch?ng thi?u-trung-niên cày b?a ngang d?c nh?ng ?ã ch?m ???c tay s? h?u. ?ó là m?t k? tích! Xây d?ng nhà c?ng ??ng l?n này chúng tôi nhi?u l?n b?t khóc b?i nh?ng t?m lòng. Ng??i thì c?m nhà, ng??i thì rút ti?n h?u. Vài cháu sinh viên nói “cháu còn m?t ít ti?n tiêu v?t nh?ng có th? cho m??n”. M?t anh tài xé xe t?i xuyên bang g?i v? nói “Chuy?n này ???c bao nhiêu t?ng h?t”. Nh?ng c?m xúc c? dâng trào, có l? Ngôi Nhà C?ng ??ng Champa ?ã ch?m vào lòng, ch?m vào nh?ng khát khao nên m?i s? ??u tr?n tru khó t?. Chi?u nay tôi ?i ngang qua m?nh ??t ?y, tôi ?ã cúi ??u kh?n nguy?n vì bi?t ??ng Linh Thiêng ?ã v? ng? tr? n?i ?y. N?u không có s? linh thiêng thì trong vòng 3 ngày m?i s? ?ã không ???c suông s? nh? th?.
Hi?n nay ngôi nhà ch? là m?t ??ng ?? nát, nh?ng chúng tôi quy?t tâm xây d?ng dù ch? t? ?óng tro tàn.

Nh?ng l?i chúc m?ng g?i v? nh? thác ??, xin chân thành c?m ?n. Xin tri ân nh?ng t?m lòng và nh?ng món quà ?ã g?i v? khi nghe tin Ngôi Nhà C?ng ??ng Champa ?ang tr? thành hi?n th?c. Và c?ng ??ng c?ng mong ch? nh?ng t?m lòng vàng góp thêm nh?ng bàn tay.

Chân Thành Tri Ân
L?u Quang Sáng
T?ng Th? Ký H?i VHTT Champa USA

??c bi?t xin gi?i thi?u bài vi?t c?a nhà v?n Inrasa g?i v? nh? m?t món quà tinh th?n.

Inrasara
NGÔI NHÀ C?NG ??NG CHAMPA H?I NGO?I & TÍNH BI?U T??NG

M?i dân t?c luôn có m?t/ m?t vài bi?u t??ng.
Các y?u t? làm thành bi?u t??ng: 
- ??a ?i?m, ?i kèm m?nh ??t là ki?n trúc hay th?p h?n: c? s? v?t ch?t, là n?i ch?n thu hút c?ng ??ng tr? v?, nh? v?, h??ng v?; 
- M?t bi?u t??ng ?úng ngh?a không phân bi?t tôn giáo, tín ng??ng, ý th?c h? xã h?i hay n?i c? trú c?a thành viên dân t?c; 
- Bi?u t??ng ?a ph?n mang tính Tinh th?n và ???c ??i b? ph?n c?ng ??ng tin t??ng và g?i g?m ni?m tin yêu vào ?ó.

V?i Cham, Tháp Chàm là m?t bi?u t??ng. Bi?u t??ng xa và dài làm thành vô th?c c?ng ??ng không th? xóa nhòa. Cham hãnh di?n vì Tháp và ?au kh? c?ng b?i Tháp, yêu th??ng hay gi?n d? c?ng t? Tháp và qua Tháp. Dù b?n ?i xa ??n ?âu, b?n mang ??c tin nào b?t kì, có th? c? ??i b?n ch?a m?t l?n lên Tháp, ho?c có ý ??nh hành h??ng ??t Tháp - Tháp v?n c? là bi?u t??ng ? th?m sâu tâm linh b?n.
??a con Cham ??ng hóa mình v?i Tháp. T?i sao?
Tháp là c?m ki?n trúc ng? ? m?t n?i ch?n nh?t ??nh: m?nh ??t c?a v??ng qu?c Champa c?; n?i ?âu có tháp, ?ó là ??t Champa.
Tháp Chàm dù xu?t phát ?n ?? giáo và ???c d?ng lên ?? th? các v? th?n liên quan ??n ?n giáo, nh?ng v?i m?i sinh linh Cham, Tháp là c?a chung, n?i Cham hành h??ng, th? ph?ng các v? vua Champa [không là c?a riêng ai] ???c c?ng ??ng Cham th?n hóa cùng các v? anh hùng li?t n?, và vô s? con ng??i vô danh góp công xây d?ng non sông ??t n??c.
M?t bi?u t??ng xa và x?a nh? Tháp Chàm, thì khó có th? th?t truy?n trong tâm th?c con dân Cham. Ng??c l?i, có nh?ng bi?u t??ng th?t truy?n…

Tr??c n?m 1975, Tr??ng Trung h?c Pô-Klong, Trung tâm V?n hóa Chàm là bi?u t??ng.
Ho?c tr??c n?a: Huy?n An Ph??c và Huy?n Phan Lý Chàm là bi?u t??ng. Khi hai huy?n kia vài l?n chia và tách, cu?i cùng tan rã, bi?u t??ng mang tính hành chính th?t truy?n nhanh chóng. Chúng ch? còn l?a l?i trong kí ?c ng??i già, ?? làm c? s? ??i sánh, khi c?ng ??ng Cham h?u s? v?i t? ch?c chính quy?n s? t?i sau ?ó.
Trung tâm V?n hóa Chàm - dù do ng??i Pháp thành l?p và cai qu?n -, v?i Cham, là m?t bi?u t??ng. C?ng nh? sau 1975, Ban Biên so?n sách ch? Cham do Nhà n??c CHXHCNVN thành l?p, là bi?u t??ng. Hai c? s? này có ?? y?u t? làm thành bi?u t??ng, trong ?ó y?u t? quan tr?ng nh?t là: Nó thu hút Cham ??n sinh ho?t, Cham h??ng v? - ngh?a là h?n vía Cham g?i g?m ? ?ó. 
R?i khi BBS m?t “??t”, không có Cham nào ghé qua n?a: bi?u t??ng th?t truy?n. 
Trung tâm Nghiên c?u V?n hóa Ch?m hi?n nay ng??c l?i, c? s? v?n là m?nh ??t ?ó, ??p và khang trang m??i l?n h?n, khi m?nh ??t ?ó không v?y g?i Cham ??n, nh?: Bà con nh? ???ng ghé qua tá túc, ng??i có ch? h?n g?p m?t trao ??i, cô chú qua nh? v? vi?c riêng t?, th?m chí cánh trai tr? t?t vào ?n u?ng nh?u nh?t… thì Trung tâm ch? còn là “trung tâm” nghiên c?u ??n và thu?n không h?n không kém. Cham có thêm m?t bi?u t??ng th?t truy?n.

Xã h?i Cham hi?n ??i, Tr??ng Trung h?c Pô-Klong là m?t bi?u t??ng l?n nh?t, ?áng hãnh di?n nh?t - ch?c ch?n th?!
Tr??ng mang tên v? vua anh minh trong l?ch s? Champa: Pô Klong Girai do Cham thành l?p, xây d?ng và phát tri?n trên chính “m?nh ??t Cham”, b?ng m? hôi n??c m?t c?a mình. Pô-Klong t?p h?p g?n nh? t?t c? con em Cham ? Ninh Thu?n và Bình Thu?n ??n h?c t?p và sinh ho?t kéo theo ph? huynh các n?i th??ng xuyên ghé kí túc xá th?m nom con cái. Th?y Cham [?a ph?n] và h?c sinh Cham, sinh ho?t Cham và v?n ngh? Cham, có ??c san cho Cham do chính các cây bút Cham vi?t… 
Th? nh?ng sau 1975, khi Tr??ng Trung h?c Pô-Klong ???c Nhà n??c ti?p qu?n, vài b?n thay tên ??i h?, Cham t?n ?i kh?p n?i, Tr??ng m?t d?n h?i th? và nay ch? còn là cái xác không h?n [Cham]. M?t bi?u t??ng th?t truy?n t? t?, chua xót và ?au ??n.
Cham còn bi?u t??ng nào không? Tagalau ch?ng? Không! Tagalau dù thu hút non 300 tác gi? Cham kh?p n?i vi?t, và… ch? là m?nh ghép ph? tr? cho bi?u t??ng, ch? không th? là m?t bi?u t??ng. ?? m?i Katê, Ram?w?n hay Rija N?gar, Cham c?m nó trên tay, và nh?. Nh? v? nh?ng bi?u t??ng.

Henri Miller: D??ng nh? s? m?nh chính c?a con ng??i trên m?t ??t này, là nh?. 
Hôm nay, Cham còn bi?u t??ng nào ?? nh??
Tháp Chàm! 
Dù khói nhang ?ang mù m?t ??i Tháp ngày ?êm, dù thân Tháp ???c/ b? ph?c ch? và nâng c?p theo cách nhìn c?a v?n hóa du l?ch, dù t??ng Tháp ???c/ b? nâng b? cao ngang ng??i cho ai không bi?t, và nh?t là khi sinh linh Cham hành h??ng ??t Tháp b?/ ???c ch?n c?a bán vé – Tháp v?n c? là bi?u t??ng, m?t bi?u t??ng b?t kh? th?t truy?n. 
Còn gì n?a? Hôm nay và ngày mai…
Ngôi Nhà C?ng ??ng Champa H?i ngo?i, có l?. – T?i sao không?