Blogs
Categories
On February 4, 2012
Hằng năm cứ mỗi độ xuân về, cộng đồng Việt Nam hải ngoại trên khắp năm châu tổ chức đón xuân để tưởng nhớ về người thân, bạn bè còn kẹt lại nơi quê nhà. Riêng những đứa con dân Champa lưu lạc, vốn đã ít trong nước lại còn ít hơn trong cảnh đời tha hương, cảm thấy cô đơn buồn tủi khi nhìn thiên hạ vui xuân thỏa thích. Trong những tháng ngày này, người CHĂM hải ngoại mong ước có một ngày để họ được quây quần bên nhau, kể cho nhau nghe những thiên lịch sử oai hùng của dân tộc, hát những khúc dân ca trầm buồn của quê hương, và nhảy những điệu múa truyền thống của tổ tiên cho vơi đi những nổi buồn mong nhớ.
May thay những mong ước giản dị chân chất ấy được giải tỏa phần nào từ khi có Hội I.O.C ra đời năm 1986 tại U.S.A Hội đã qui tụ các đồng hương Champa từ Âu Châu đến Mỹ Châu để tổ chức lễ hội Katê hằng năm cho đồng hương Champa có dị gặp mặt hàn huyên tâm sự, cùng nhau hướng về cố hương qua những khúc nhạc dân ca mộc mạc dể thương, những điệu múa truyền thống quen thuộc, và cùng thưởng thức những món ăn đặc thù của tổ tiên.
Trong mấy năm hoạt động, Hội I.O.C. đã tổ chức thành công vượt bậc lễ hội Katê vào tháng 11 năm 1994, tại giảng đường của Trường San Jose State University trước khoảng 500 quan khách Champa - Việt - Mỹ tham dự. Qua những trang phục truyền thống của đồng hương trong lễ hội, những tiết mục văn nghệ thật đặc sắc, giúp quan khách Việt - Mỹ hiểu thêm về mục đích và ý nghĩa của đại lễ Katê, về văn hóa cổ truyền dân tộc.
Sau lễ hội Katê lịch sử này, các đồng hương Champa cảm thấy sung sướng tự hào được nối gót tiền nhân thực hiện một lễ hội truyền thống đã gắn liền với lịch sử dân tộc từ khi dựng nước năm 192 đến khi mất nước năm 1832 (theo sử gia Tiến Sĩ Pô Dharma). Mặc dù đã mất nước gần 170 năm, nhưng lễ hội Katê vẫn còn đó và ngày càng phát triễn rầm rộ hơn. Mọi người dân Champa hải ngoạI hy vọng rằng truyền thống qúi báu đó được phát huy mạnh mẽ trong những năm kế tiếp.
Rủi ro thay! Những năm kế tiếp lại là những năm nằm yên của con dân Champa lưu lạc. Suốt ba năm liền (1995 – 1997), bà con Champa nơi hải ngoại không hề có được một cuộc gặp mặt, cho dù là một cuộc họp đơn sơ để kỷ niệm ngày Katê truyền thống. Quần chúng Chăm trong những năm tháng này rất lo lắng không hiểu vì sao Hội I.O.C lại ngưng hoạt động. Và phải đến bao giờ thì Hội mới tái xuất hiện? Đó là nguyên nhân khiến ra đời nhiều tổ chức bảo tồn văn hóa Champa tại Hoa kỳ. Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa đã khai sinh trong hoàn cảnh trống vắng của lịch sử trên.
Mục đích của Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa là nối gót các bậc tiền nhân giữ gìn và phát huy văn hóa bản sắc dân tộc mà tiêu biểu là tiếng nói và chữ viết Champ, các phong tục tập quán, các lễ nghi truyền thống, cụ thể là lễ hội Ilimô Kauthun (Lễ hội đầu năm Champa) và Katê truyền thống, phổ biến lịch sử Champa cho thế hệ con cháu của chúng ta ở hải ngoại.
Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa được hình thành là nhờ công lao vận động đóng góp của một số các bậc nhân sĩ, trí thức Champa tại Hoa Kỳ, Canada và Pháp, cùng với sự hậu thuẫn đông đảo của các tầng lớp thanh niên sinh viên học sinh Champa tại Hoa Kỳ. Bước đầu thành lập, Hội đã gặp nhiều khó khăn về tài chánh lẫn cơ sở phòng ốc để hội họp. Nhờ sự giúp đỡ của gia đình ông Yassin Bá, một nhân sĩ trong các thành viên của Ban sáng lập Hội, đã cho mượn tư gia để làm trụ sở sinh hoạt của Hội, ông Đắc William Kiết, một nhân sĩ trí thức Chăm, thành viên Ban sáng lập Hội, đã có công vận động các nhân sĩ, trí thức Champa hậu thuẫn cho sự khai sinh Hội BTVH Champa tại U.S.A, ông Đắc Jimmy Thiên một trí thức Chăm, thành viên Ban sáng lập, đã có công trong việc lo thủ tục pháp lý để Hội hoạt động hợp pháp theo luật pháp của Hoa Kỳ.
Ngoài ra Hội BTVH Champa thành thật ghi nhận công lao của các vị nhân sĩ, trí thức sau: Ông Y Klong Adrong, một nhân sĩ Champa vùng Cao Nguyên, cố vấn cho Hội tìm nguồn tài chánh cũng như giúp hội trường để sinh hoạt; ông Tiến Sĩ Pô Dharma, giáo sư trường đại học Sorbonne Paris, nhà viết sử Champa, đã gửi bài thuyết trình về "Vấn đề nguồn gốc lịch sử, văn hóa Champa và cộng đồng Champa hôm nay" trong ngày ra mắt Hội; ông Dương Tấn Sở, ông Hoa Đình Sổi, Ông Lư Thái Nhàn, ông Đặng Chánh Anh, ông Bích Văn Thiên, ông Huỳnh Thái Sơn, các bậc thân hào nhân sĩ Chăm, đã có công vận động trong giới cao niên Champa ủng hộ việc thành lập Hội. Ông Hakem Masales Moly, một nhà lãnh đạo tình thần của bà con Muslim Chăm vùng Sacramento và phụ cận, đã tích cực đóng góp ý kiến xậy dựng trong việc bảo tồn tiếng nói Chăm trong ngày ra mắt Hội. Ông Hoàng Kim Gia, chủ tịch Hội Liên Minh Những Người Tị Nạn Chăm tại Hoa Kỳ, đạ tích cực ủng hộ về tinh thần lẫn tài chánh để Hội có thêm phương tiện hoạt động.
Hội BTVH Chanmpa cũng không quên công lao của ông Bích Văn Mười, một trí thức Chăm hiện định cư tại Canada, đã tích cực giúp đỡ ý kiến cho việc xây dựng Hội. Ông Mai Tường, một nhà nghiên cứu về lịch sử Champa, đã tích cực đóng góp bài vở, tiền bạc, công sức thuyết trình cho ngày ra mắt Hội. Ngoài ra, Hội cũng xin chân thành cảm ơn tất cả quí vị đã có mặt trong Hội nghị thành lập và ngày ra mắt Hội.
Hội BTVH Champa đã chính thức thành lập vào Chủ nhật ngày 22 tháng 2 năm 1998 tại phòng họp của khách sạn Radison, thuộc thành phố San Jose, Tiểu bang California. Có khoảng 50 thành viên tham dự Hội Nghị thành lập trong bầu không khí trang nghiêm đầy tự tin hướng về tiền đồ của dân tộc. Hội Nghị đã thống nhất chọn danh xưng của Hội là Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa tại Hoa Kỳ, và đã bầu Ban Cố Vấn, Ban Chấp Hành, Ban Giám Sát với nhiệm kỳ ba năm (1998 – 2000). Hội Nghị đã thành công tốt đẹp và kết thúc trong ngày.
Sau hội nghị thành lập, Hội quyết định tổ chức đón mừng lễ hội Ilimô đầu năm Mậu dần (theo lịch Champa), kết hợp với việc làm lễ ra mắt Hội cùng toàn thể bà con Champa nơi hải ngoại vào ngày 4 tháng 7 năm 1998 tại hội trường Trung Học Overfelt, thuộc thành phố San Jose. Trong bầu không khí nắng ấm của ngày xuân, con dân Champa từ nhiều tiểu bang của Hoa Kỳ tề tựu về đây để làm lễ đón những năm mới và chúc mừng cho sự ra mắt của Hội BTVH Champa được tiến triển tốt đẹp. Có khoảng 300 đồng hương Champa tham dự.
Ngày Ilimô đầu năm đã bắt đầu từ 10 giờ sáng và kết thúc vào 6 giờ 30 chiều, qua các nội dung sinh hoạt sau: Từ 10 giờ sáng đến 1 giờ trưa, lễ tưởng nhớ các bậc tiền nhân có công lao với dân tộc và kế đến là phần thuyết trình về các đề tài có liên quan đến văn hóa xã hội Champa. Từ 1 giờ trưa đến 2 giờ 30 ăn trưa, giải lao. Từ 2 giờ 30 chiều đến 4 giờ 30 chiều; trình diễn văn nghệ truyền thống do các em thanh niên Champa biểu diễn. Từ 4 giờ 30 chiều đến 6 giờ 30 chiều; đá bóng giao hữu giữa hai đội thanh niên Chanmpa San Jose và thanh niên Champa Seattle. Lễ hội đã kết thúc trong tiếng hoan hô cổ vũ cho các cầu thủ đá bóng của hai độI thật là sôi nổi, và hào hứng, đánh dấu một ngày mới của lịch sử Champa nơi hải ngoại.
Để thực hiện theo đúng điều lệ và tôn chỉ của Hội đề ra, Hội BTVH Champa đã tiến hành tổ chức lễ hội Katê năm Mậu Dần vào ngày 25 tháng 10 năm 1998 Dương Lịch (vào khoảng đầu tháng bảy Chăm lịch) tại hội trường do ông Y Klong Adrong bảo trợ, trên đường 2400 Moorpark Avenue, thuộc thành phố San Jose. Độ khoảng 100 đồng hương tham dự lễ hội. Sau phẩn nghi lễ tưởng nhớ các vị vua chúa, các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh cho sự tồn vong của dân tộc Champa, chương trình lễ hội bao gồm việc đọc tiểu sử của bốn vị vua chúa Champa qua phần trình bày của ông Dương Tấn Sở về công lao và sự nghiệp của vua Pô Klong Girai, ông Bá Đại Long về công lao và sự nghiệp của vua Pô Rômê, ông Đắc William Kiết về cônhg lao và sự nghiệp của bà Chúa Pô Sahinư, ông Thạch Ngọc Có về công lao và sự nghiệp của vua Pô Birthôr (tức Chế Bồng Nga). Xen kẽ với các tiết mục đọc tiểu sử có phần phụ diễn văn nghệ do thanh thiếu niên đảm trách. Chương trình lễ hội diển ra thật nghiêm trang và hấp dẫn, lôi kéo sự chú ý của đồng hương ngay từ đầu đến cuối. Sau cùng là phần ăn trưa và văn nghệ cây nhà lá vườn do các em thanh niên biểu diễn. Chương trình lễ hội kết thúc vào khoảng 5 giờ chiều cùng ngày.
Bước đầu vào năm Kỷ Mão, Hội BTVH Champa đã tham gia hội chợ Tết cùng với cộng đồng Việt Nam Bắc California vào ngày 20 tháng 2 năm 1999 tại Fairground thuộc thành phố San Jose. Hội đã thuê một gian phòng để triển lãm hàng công nghệ phẩm, các hình ảnh sinh hoạt của đồng bào Champa ở quốc nội cũng như hải ngoại. Ban thanh niên của Hội đã tham gia biểu diễn ba tiết mục văn nghệ truyền thống Champa cùng với đội văn nghệ của nhiều hội đoàn Việt Nam khác tại khán đài chính của Hội Chợ Tết để phục vụ đồng bào Việt Nam nói chung và bà con Champa nói riêng.
Sau Tết Nguyên Đán Việt Nam, Hội BTVH Champa tổ chức ngày lễ hội Ilimô đầu năm Kỷ Mão theo lịch Champa vào ngày 18 tháng 4 năm 1999 tại Cunningham Park thuộc thành phố San Jose với sự tham gia của hơn 100 đồng hương Champa. Trong buổi lễ, Hội đã trao tặng những tấm lịch Champa đến các gia đình đồng hương có mặt trong buổi lễ và sau đó gửi tặng một số lịch cho các thân hào nhân sĩ Chăm ở xa. Ngoài ra Hội còn gửi tặng những tấm Lịch Chăm cho một số vị nghiên cứu về lịch sử Champa ở quê nhà để cùng tham khảo. Lễ hội đã khởi sự từ 10 giờ sáng và kết thúc vào 4 giờ chiều cùng ngày.
Ngoài việc chú trọng đến công tác tổ chức lễ hội truyền thống cho đồng hương, Hội BTVH Champa còn mở những lớp xóa mù chữ Chăm cho thanh thiếu niên sinh viên học sinh Chăm có nhu cầu biết đọc biết viết chữ Chăm. Lớp học đầu tiên đã chính thức khai giảng vào ngày 2 tháng 6 năm 1999 tại tư gia ông Kiều Ngọc Quyên, mỗi tuấn học vào tối thứ bảy từ 7 giờ tới 9 giờ. Có khoảng 10 học sinh theo học và giáo viên đứng lớp là Ông Bá Đại Long. Lớp học đã kết thúc vào ngày 30 tháng 8 năm 1999 khi mùa tựu trường của học sinh 30 % đến 40 % biết đánh vần những chữ đơn giản, số còn lại chỉ mới biết đọc chữ cái và các dấu âm. Nhìn chung kết qủa chưa khả quan cho lắm.
Chương trình hoạt động của Hội từ đầu tháng 9 năm 1999 đến cuối năm 1999 là tổ chức những buổi tập dợt văn nghệ cho các em, các cháu thanh thiếu niên trong Hội vào các ngày cuối tuần, chuẩn bị trình diễn trong dịp lễ Katê sắp tới, ngày 10 tháng 10 năm 1999 (tức vào khoảng mùng 2 tháng 7 Chăm lịch), tại địa điểm 2400 Moorpark Avenue, San Jose. Vào dịp lễ Katê năm nay, Hội sẽ phát hành Đặc San Vijaya đầu tiên đến cùng qúi độc giả trong và ngoài cộng đồng Champa.
Trên đây là phần sơ kết các hoạt động của Hội BTVH Champa từ khi thành lập cho đến cuối năm 1999. Đạt được các thành qủa nêu trên, một phần là nhờ tinh thần dám hy sinh cao cả cho sự nghiệp bảo tồn văn hóa bản sắc dân tộc của các anh em Hội viên, không nề hà gian khổ khó khăn, vượt qua biết bao nhiêu trở lực, cùng nhau đoàn kết góp công sức tiền bạc, một phần là nhờ sự hậu thuẫn của qúi đồng hương mặc dù không trực tiếp tham gia các sinh hoạt của Hội, nhưng luôn luôn hiện diện trong các ngày lễ hội trọng đại của dân tộc.
Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa xin chân thành cảm ơn sự có mặt của qúi vị trong các ngày lễ truyền thống cộng đồng và xem đó như những đóng góp thiết thực cho sự tồn vong của dân tộc Champa.
Yaya Palei
Nguồn: www.ilimochampa.org, Vijaya số 1 .