Sau một khoảng thời gian rất dài cho việc nhập liệu và hoàn thiện website, cuối cùng UrangCam Team cũng đã xong 99,99696969% và nay được trịnh trọng ra mắt cùng mikwa bộ từ điển Chăm Online. Chúng tôi gọi nó là CDICT (viết tắt của Cham Dictionary) và dựng nhà ở địa chỉ: https://nguoicham.com/cdict.
1. Cdict là từ điển online, và hiện tại chỉ có duy nhất bộ Chăm-Việt-Pháp-Anh (riêng tiếng Anh với phần dịch nghĩa các từ kèm các ví dụ thì hiện tại chúng tôi vẫn đang tiếp tục). Cdict hiện có khoảng 4150 mục từ được tổng hợp từ 3 nguồn Inalang phiên bản PDF do Po Dharma biên tập lại. Chúng tôi nhập Chăm-Việt-Pháp của G. Moussay làm chủ đạo, Chăm-Việt của Bùi Khánh Thế và Chăm-Pháp của Aymonier bổ sung.
2. Cdict có phiên âm IPA (International Phonetic Alphabet). Các bạn học tiếng Anh có phiên âm IPA với các ký tự đặc biệt như “ʌ ɛ ɪ ə ɔ ʊ ŋ” sẽ thấy rất quen thuộc. Ví dụ:
Rumi IPA Tiếng Việt kang /ka:ŋ/ cằm nao /naʊ/ đi taow /tɔ:/ con dao taok /tɔ:ʔ/ đít, đáy kataok /ka-tɔ:k/ con bồ cào
3. Cdict có Sound cho mỗi từ. Bên cạnh IPA, có 1 icon âm thanh, click vào đó để nghe giọng đọc cho từ vựng mà bạn đang xem (xem hình dưới).
4. Cdict có 1 hình ảnh minh họa cho mỗi nghĩa của từ (xem hình dưới).
5. Bố cục Cdict cơ bản theo trật tự: Rumi – AkharThrah – tiếngViệt = tiếngPháp = tiếngAnh.
6. Mỗi một từ vựng luôn có thuộc tính của từ (như động từ, trạng tính từ…), nếu một từ vựng có nhiều hơn 1 nghĩa thì Cdict sẽ đánh số thứ tự Latin với những nghĩa kèm theo tùy theo mỗi thuộc tính của từ đó. Cdict có cập nhật những từ đồng nghĩa và khác nghĩa ở dưới mỗi từ (xem hình dưới mục 8).
7. Cdict có để từ gốc mà tiếng Chăm vay mượn. Ví dụ: “suk”-thứ sáu có gốc từ Sankrit/Hindi là “Śukravāra शुक्रवार”, “imâm” có gốc từ Arab là إمام vân vân (xem hình mục 8).
8. Với trường hợp một từ mà có 2-3 cách phát âm khác nhau. Cdict có gợi ý những cách viết khác xuất hiện trong từ điển [A, x]. Ví dụ như các từ “jak” thì có “ajak”, “pajak”; “luk” có “kaluk; “pataok” có “bataok”; “suk” có “chuk”, “thuk” v.v… bên cạnh sound và phiên âm IPA.
9. Với những từ có 2 cách viết khác nhau nhưng phát âm giống nhau, ví dụ như từ “pandik”… thì chúng tôi cũng bỏ vào chung một mục từ và phân biệt cách viết bằng chữ số La Mã. Trường hợp này chỉ là một sự khác biệt nhỏ ở từ nguyên so với một từ khác được cấu tạo mới từ 1 từ nguyên khác.
10. Với những từ có langlakuk “bi” mà trong đó “bi” làm chức năng tiền tố (prefix.) thì được đưa vào mục từ “bi”, như các từ “bisiam” do cấu thành từ “bi” + “siam”, bisamar, biblaoh…
11. Giải quyết A/I/U cho langlakuk như trong các từ balan/bilan/bulan, bangu/bingu/bungu/bunga, kabaw/kubaw, takuh/tikuh… Cdict triệt để chuyển hết sang A. Ví dụ các từ trên sẽ được thống nhất chọn: balan, bangu, kabaw, takuh… Cách viết khác như bilan, bingu, kubaw, tikuh… được để ký hiệu (cv. – cũng viết) đặt bên dưới IPA.
12. Giọng đọc trong Cdict cho mỗi mục từ vựng là giọng đọc theo âm của một người con palei Ram, và đó chưa thể là một giọng chuẩn của người Chăm nói chung. Cdict lưu ý rằng: đó là giọng đọc, cố gắng phát âm sao cho sát với chữ viết, và đây không phải là giọng nói.
II. CÁCH TRA TỪ VỰNG.
1. Theo trật tự chữ cái từ A-Y ở ngay trang chủ. Chọn từ vựng bắt đầu bằng một chữ cái rồi tra lần lượt. Cách này có thể dùng để học từ vựng.
2. Tra từ bất kỳ cần tra trong khung Search. Cdict sẽ tô màu và cho thêm tối đa 30 từ gợi ý để khớp với nội dung bạn đang cần tra. Ví dụ, bạn gõ “ade” thì Search sẽ tự động tìm cho bạn các từ gần khớp nhất có bao gồm “ade” lần lượt là: adei, hadei, padei… theo trật tự abc.
Mikwa cũng có thể tra ngược lại bằng tiếng Việt hoặc tiếng Anh, tuy nhiên bởi đây là từ điển Chăm-Việt-Pháp-Anh cho nên khi tra sẽ ra kết quả ko quá chính xác. Mọi vấn đề sẽ được giải quyết nếu Cdict có thêm bộ từ điển Việt-Chăm-Anh và Anh-Chăm-Việt trong tương lai.
Nếu chưa thấy kết quả ưng ý trong box gợi ý thì hãy click vào “Ralo wek…”
III. APP CHO CÁC THIẾT BỊ DI ĐỘNG
Các bạn vào App Store hoặc Goolge Play tìm kiếm “Cham Dictionary” sẽ ra kết quả nhé, hoặc vào trực tiếp bằng link dưới đây:
Để có được 99,99696969% sự hoàn thiện của Cdict ngày hôm nay, UrangCam Team xin đặc biệt chân thành cảm ơn:
• Po Dharma (France) đã biên soạn lại hầu hết các từ điển Chăm có giá trị cao, và công khai tất cả ở trên mạng internet dưới dạng PDF.
• Saai Bá Trung Thiệu (USA) nhập liệu lên website. • Saai Bá Aly (USA) nhập liệu lên website.
• Ms. Hồng Vân (VN) gõ và edit tiếng Việt từ file PDF ở phiên bản đầu của Cdict (bởi vì những bản PDF mà chúng tôi có, phần tiếng Việt được mã hóa đặc biệt và không thể tìm được công cụ giải mã cho nên chúng tôi chỉ có thể gõ thủ công tất cả, đó cũng là một lý do chính khiến cho dự án Cdict Online này đã bị kéo quá giãn).
• Mẹ, anh chị em, chân dài Netherlands và bạn bè đã luôn luôn bên cạnh và ủng hộ tinh thần trong suốt một thời gian dài. Đó là một sự an ủi và là một niềm hạnh phúc lớn lao không gì sánh được.
___
Bởi vì nhiều lý do khách quan nên Cdict khó tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót. Cdict sẽ được edit và cập nhật thường xuyên nhất có thể, bao gồm cả những từ vựng mới đã có hoặc chưa xuất hiện trong 3 bản PDF từ điển ở trên mà Cdict đã sử dụng.
___
Cdict Online là tài sản chung của urang Cam, cho nên chúng tôi rất mong nhận được sự đóng góp quý báu của mikwa trực tiếp trên website bằng cách viết comment trong bất kỳ một bài post, hoặc gửi email qua: urangcamteam@gmail.com hoặc ikandiram84ae@gmail.com
[A, x] từ điển Aymonier 1906 trang x. [Cam M] từ điển G. Moussay 1972. [Bkt.] từ điển Bùi Khánh Thế 1996. [Cđ.] từ có nghĩa tại vùng Châu Đốc – An Giang. [CK.] Cam Kur. [Ram.] từ có nghĩa tại địa phương palei Ram.
(ACB) Ariya Cam Bani. (AGA) Ariya Gleng Anak. (AM) Ariya Mayut. (ASS) Ariya Sah Sakei. (DR) Dak Ray Patao. (DWM) Déwa Mano. (IPT) Inra Patra. (NMM) Nai Mai Mâng Makah. (PC) Paoh Catuai. (UMR) Um Marup.
(cd.) ca dao. (pp.) panuec pandit = thành ngữ, tục ngữ. (tn.) thành ngữ, tục ngữ. (c.) cảm thán từ. (chm.) (d.) danh từ. (đ.) đại từ. (đg.) động từ. (k.) kết từ. (p.) phó từ. (t.) tính từ, trạng từ. (tr.) trang trọng. (vch.) vợ chồng.
Hãy SHARE vì Chăm tương lai!
(*) English by Google.
CDICT ONLINE & APP
Hello our beloved Cham brothers and sisters,
For a very very long time on doing input databases and build website, finally, UrangCam Team has finished 99,99696969% the job, and now we officially launched with you guys the Cham Online-Dictionary. We call it is CDICT (abbreviation of Cham Dictionary) and located at this address: https://nguoicham.com/cdict.
1. Cdict is an Online Dictionary, and we got only the volume of Cham-Vietnamese-French-English (for English, in some cases we have not translated all yet). Cdict has got 4150 vocabularies, it is synthesized from 3 sources of Dictionaries in PDF version which are edited and published by Po Dharma.
We take the volume Cham-Vietnamese-French of G. Moussay as the main one, the second Cham-Vietnamese of Bùi Khánh Thế and the third Cham-French of Aymonier for additional.
2. Cdict comes with IPAtranscription” (International Phonetic Alphabet). You see it very familiar if you have learnt English (or any language) with these special characters: “ʌ ɛ ɪ ə ɔ ʊ ŋ”. For example:
Rumi IPA English kang /ka:ŋ/ chin nao /naʊ/ to go taow /tɔ:/ knife taok /tɔ:ʔ/ ass; bottom kataok /ka-tɔ:k/ grasshopper
3. Cdict comes with sound on every vocabulary“. There is a sound icon appears beside IPA, click on the icon to listen the pronunciation for the word you are on. (see image below section 5).
4. Cdict comes with an image” for a meaning of the word (see image below section 5).
5. Basic layout of Cdict, follows the order of arrangement:Rumi – AkharThrah – Vietnamese = French = English.
6. Each vocabulary always has a word attribute (as verb, noun, adjective…), if vocabulary has more than one meaning, Cdict marks them with the Latin numerals based on its attribute. Cdict also has inputted synonyms and antonyms for each meaning.(see image below section 8)
7. Cdict shows the source of word that Cham has been borrowing. For example: “suk”-Friday has a source from Sankrit/Hindi” is “Śukravāra शुक्रवार”, “imâm” comes from Arab” is إمام ects. (see image below section 8).
8. In the case of a word, there are two or three different pronunciations“. Cdict suggest different spellings appear in the dictionary [A, x]. For example, the words “jak” is “ajak”, “pajak”; “luk” has “kaluk; “pataok” has “bataok”; “suk” has “chuk”, “thuk” etc. besides sound and IPA transcription.
While performing CDict, we found that very few words which written in the same way but read differently. We will detail these vocabularies clearly later.
9. In case there are two different ways of writing but pronounced the same, for example, the word “pandik”… we put in one page of vocabulary and distinguish it in Roman numerals. This case is a small difference in etymology compared to another word made up of another word.
10. For words with langlakuk “bi” in which “bi” as a prefix.shall be included in the word “bi”, as the word “bisiam” due to the word “bi” + “siam”, bisamar, biblaoh, ect.
11. Resolve A/I/U for langlakuk” as in balan/bilan/bulan, bangu/bingu/bungu/bunga, kabaw/kubaw, takuh/tikuh… Cdict radical shift to A. Examples of the above will be balan, bangu, kabaw, takuh“…
Other writing styles such as bilan, bingu, kubaw, tikuh … are for sign (cv. – also written) placed under IPA.
12. The voice in Cdictfor each vocabulary is the voice of a palei Ram son, and it is not a standard Cham voice (in general). Cdict makes a note that it is a voice reading, trying to sound close to the script, and this is not a voice in speaking.
II. LOOKING UP VOCABULARY.
1. In alphabetical order from A-Yat the homepage. Choose words that begin with a letter and then check one by one. This can be used to learn vocabulary.
2. Look up any query in the Search box. Cdict will mark highlight color and add up to 30 suggested words to match what you are looking for. For example, you type “ade” then Search box will automatically find the words closest match that includes “ade” respectively: adei, hadei, padei … in alphabetical order.
You Mikwa can also search vocabulary in reverse in Vietnamese or English, but because this is just the Cham-Vietnamese-French-English dictionary so the results will not be too accurate. All issues will be solved if Cdict has added the Vietnamese-Cham-English and English-Cham-Viet dictionary in the future.
If you do not see the results in the box suggestion, so click on “Ralo wek“
III. APP FOR MOBILE DEVICES
App Cdict for iPhone, iPad and Android devices is now available on the App Store and Google Play. You can search by the keyword “Cham Dictionary” or follow these links::
To get 99,99696969% of the completion of Cdict today, UrangCam Team would especially like to thank:
• Po Dharma (France) has compiled most of the high value Cham dictionaries, and made them available on the Internet in PDF format.
• Mr. Ba Trung Thieu (USA) with data entry on the website.
• Mr. Aly (USA) with data entry on the website.
• Ms. Hong Van (Vietnam) typing and editing Vietnamese from the PDF file in the early version of Cdict (because the PDFs we have, the Vietnamese part is encrypted specially which can not be found the decoding tool, so we can only manually type at all. And this is also the main reason for the project Cdict Online has been delayed in a very long time).
• Mother, brother and sister, long-legged Netherlands and friends have always been around and supportive for a long time. It is a comfort and a great unmatched happiness.
Because of many objective reasons, Cdict is difficult to avoid limitations and shortcomings. Cdict will be edited and updated as often as possible, including new vocabularies that have been or have not yet appeared in the three PDF dictionaries that Cdict has used.
Cdict Online is the common property of urang Cam“, so we are looking forward to receiving mikwa’s valuable contributions directly on the website by writing a comment in any post, or emailing urangcamteam@gmail.com” or ikandiram84ae@gmail.com
(đ.) đại từ / pronoun. (đg.) động từ / verb. (k.) kết từ / connecting sentences. (p.) phó từ / preposition. (t.) tính từ, trạng từ / adjective, adverb. (tr.) trang trọng / formal. (vch.) vợ chồng / couple, yokefellow.
biak siam ralo adei saai. Buei baiy ka anâk Cam drei. Biak ahei that-tian hadom yut. Thuk siam.
Thau phuel yut hu brei dom baoh panuec mayaom. Thuk siam.